Türkiye Barolar Birliği Dergisi 146.Sayı

70 Afetten Etkilenen Devletin İnsani Yardımlara Keyfi Olarak Rıza Göstermemesi Sorunu: ... böyle bir duruma maruz kalan insanların acılarına son vermek ve ya- ralarını sarmak sorumluluğunu anlatır. Egemenliğin hem bir hak, hem de bir sorumluluk olduğu vurgulanmaya çalışılmıştır. Fakat hangi in- san hakları ihlalleri halinde veya ne zaman koruma sorumluluğu kav- ramının devrede olacağı konusu epey tartışmalıdır. Özellikle doğal afetler durumunda yaşanabilecek insan hakları ihlallerinde koruma sorumluluğunun uygulama alanı bulup bulamayacağı tartışmalıdır. 2001 yılındaki raporda koruma sorumluluğu kavramı doğal afetleri de kapsayacak şekilde geniş bir biçimde ele alınmışken 43 , daha sonrala- rı kavramın soykırım, etnik temizlik, savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar bağlamında ortaya çıkabileceği şeklinde daha dar bir yoruma yönelinmiştir. Fakat bu dar yorumda dahi, doğal afetler sonucunda insanların yardıma muhtaç kalması halinde yönetimin insani yardım- lara izin vermemesi durumunun insanlığa karşı suç oluşturabileceği hakkında iddialar ileri sürülmüştür. 44 Ortada bir insanlığa karşı suçun var olması için, sivil halka karşı yaygın veya sistematik bir şekilde gerçekleştirilen öldürme, imha, kö- leleştirme, nüfusun zorla yer değiştirilmesi, hapsetme, işkence, teca- vüz ve benzer diğer insanlığa karşı eylemlerin vuku bulması gerekir. 45 Uluslararası Ceza Mahkemesini kuran Roma Statüsü’nün (1998) 7. maddesinde bu tip insanlığa karşı suç oluşturabilecek fiiller sayılırken, tüketici bir sayım yapılmamış, “diğer benzeri insanlık dışı eylemler” ifadesi zikredilerek daha farklı fiillerin de şartları varsa kapsama dâhil olabileceği belirtilmiştir. 46 Pek tabiidir ki, doğal afet sonrasındaki fiiller de bu yüzden insanlığa karşı suç kategorisi içerisinde değerlendirile- bilecektir. Uluslararası ceza hukuku açısından, insanlığa karşı suçların işlenmesi için bir silahlı çatışmanın vuku bulması gerekmemektedir. 47 43 The Responsibility to Protect, ICISS, 2001, s. 33, http://responsibilitytoprotect. org/ICISS%20Report.pdf, Erişim Tarihi: 12.12.2019 44 Rebecca Barber, “The Responsibility to Protect the Survivors of Natural Disaster: Cyclone Nargis, a Case Study”, Journal of Conflict & Security Law , C.14(1), 2009, ss. 3-34 45 Ezeli Azarkan, “Uluslararası Hukukta İnsanlığa Karşı Suçlar”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi , C. 52(3), 2003, ss. 275-297 46 Roma Statüsü’nün metni için bakınız. Rome Statute of the International Crimi- nal Court, https://www.icc-cpi.int/nr/rdonlyres/ea9aeff7-5752-4f84-be94- 0a655eb30e16/0/rome_statute_english.pdf, Erişim Tarihi: 29.04.2019 47 Durmuş Tezcan/ Mustafa Ruhan Erdem/Rıfat Murat Önok, Uluslararası Ceza Hukuku, Seçkin Yayınları Ankara, 2017, ss. 507-508