Türkiye Barolar Birliği Dergisi 147.Sayı

116 Dava Şartı Arabuluculuk Üzerine Bazı Düşünceler rak belirlemede bulunan düzenleme zımnen ilga edilmiştir. Dolayısıyla, fikrî ve sınaî mülkiyete ilişkin mevzuattan kaynaklanan, belirli bir paranın ödenmesini konu alan alacak ve tazminat talepleri bakımından dava şartı arabuluculuk değil; ancak ihtiyarî arabuluculuk hükümleri işletilebilir. [Dava şartı arabuluculuk hü- kümlerinin uygulanma alanı bulabileceği konusunda bkz.: O. U. Karaca, : Dava Şartı Arabuluculuk Kapsamında Sınai Mülkiyet Uyuşmazlıkları (FMR 2019/1, s.48-55), s.51 vd.] Türk Ticaret Kanunu’nun 5/A maddesinin birinci fıkrasında, özel kanunlarda yer alan ticarî davalardan parasal bir talebi konu alanlar bağlamında da, dava şartı arabuluculuğun yani zorunlu arabuluculuğun uygulanma alanı bulacağına, yasal çerçevede açıkça vurgu yapılmıştır. Bu kapsamda, özellikle iflâsa ve konkordato- ya ilişkin davalar üzerinde bazı tereddütler ortaya çıkmıştır. Her şeyden önce, iflâsa ve konkordatoya ilişkin davalar, kamu düzenindendir; yani tarafların anlaşmak suretiyle üzerinde tasarruf edebilecekleri alanlar arasın- da yer almazlar. Dolayısıyla tümüyle, arabuluculuk kurumunun uygulanma alanı dışında kalırlar. Bir an için, bu alanların üzerinde anlaşmak suretiyle tasarrufta bulunulabilecek olan alanlar arasında yer aldığı kabul edilse bile, doğrudan doğ- ruya iflâs yollarına başvuru, yani takipsiz iflâs talebinde bulunma (İİK m. 177-179) bir çekişmesiz yargı işi niteliği taşıdığı için (HMK m. 382, I/f, 2) arabuluculuk kurumu zaten uygulanma alanı bulamaz; arabuluculuğa elverişli alanlar arasında yer almaz. Takipli iflâs yollarından birisine başvuru üzerine, borçlunun iflâsının sağlanması için, açılmış olan iflâs davası ise, alelâde bir alacak davası olmayıp; takip prosedürünün devamını sağlamaya yönelmiş, onun ayrılmaz bir parçasını teşkil eden dava konumunda bulunması ve verilecek olan iflâs kararının, sadece iflâs takibini yapan alacaklının değil; borçlunun tüm alacaklılarının hukukî du- rumunu etkileyecek şekilde, derhal hüküm ve sonuçlar doğurabilecek bir nitelik taşıması sebebiyle borçlunun süresi içerisinde iflâs ödeme emrine itiraz etmesi üzerine iflâs isteyen alacaklının alacağının varlığının, genel hükümler çerçeve- sinde, mahkemece, araştırılacak bir boyut kazanmış bulunduğu hallerde dahi, ne ihtiyarî ne de zorunlu arabuluculuk kurumunun işlerlik kazanacağı alanlar ara- sında yer alır. Yine, iflâsla ilişkili olarak, uygulamada tartışma konusu yaratan hususlardan bi- risini de, sıra cetveline itiraz davaları oluşturur (İİK m. 235). Her şeyden önce, iflâs hukuku bağlamında, alacaklının sıra cetvelinde iflâs idaresince kendisine karşı verilmiş olan sıraya karşı çıkması yahut sıra cetvelinin düzenlenmesiyle il- gili iflâs hukuku kurallarına aykırı davranılması sebebiyle işlerlik kazanan sıra cetveline karşı şikâyet (İİK m. 235/son f.), bir dava olmaması ve belirli bir pa- rasal edimin ödenmesiyle ilişkili bulunmaması sebepleriyle dava şartı arabulu- culuk kurumunun uygulanma alanı dışında kalır. İflâs hukuku bağlamında, sıra cetveline itiraz davası ise, bir iflâs alacaklısının alacağının, iflâs idaresi tarafından kısmen ya da tamamen reddedilmesi yahut bir başka iflâs alacaklısının, alacağına, sıra cetvelinde, verilmiş olan sıraya veya onun alacağının esasıyla ilgili verilmiş bulunan ve sıra cetvelinde gösterilmiş olan karara karşı çıkılması halinde işlerlik kazanır. Yine, iflâs idaresi, mülkiyet dışındaki istihkak iddialarının da kabul ya da retlerine karar vermek ve bu kararlarının sonuçlarını, sıra cetvelinde göster- mek zorundadır. Mülkiyet dışındaki istihkak iddiası reddedilen kişiler de, sıra cetveline itiraz davası yoluna başvurmak zorundadırlar. Son işaret edilen husus bağlamında, parasal bir edime mahkûmiyetten zaten bahsedilemeyeceği için, dava şartı arabuluculuk hükümlerinin, işlerlik kazanamayacağı aşikârdır. Bir iflâs alacaklısının, alacağının esası yahut bir başka iflâs alacaklısının sıra cetvelinde- ki sırasına yahut onun alacağının esasına ilişkin olarak, iflâs idaresince verilmiş