Türkiye Barolar Birliği Dergisi 147.Sayı

158 Roma ve Türk Hukuku’nda Aile Fideikomisi (Fideicommissum Familiae Relictum) Kavramı Buna karşın vakfı, toplumsal yardımlaşma maksatlı bir müessese biçiminde tanımlamak; toplumsal/bireysel yardımlaşma niyetini vak- fın tanımına koymak, yukarıda açıklanan sistemden farklıdır. Buna göre, toplumdaki ihtiyaç sahibi olanlara yardım etmekten başka mak- satlarla vakıf kurulamamakta; vakfın daha iyi yönetilmesini sağlamak bakımından, zürriyetin de yararlanıcılar arasına alınmasına göz yu- mulsa bile, tek başına bir mal veya mal topluluğunun tek elden idaresi ve muhafazası maksatlı vakıf geçerli olmamaktadır. 63 İşte varılan bu nokta; bu çalışma bakımından, günümüz huku- kunda bahsi geçen ve yukarıda izah edilen nedenlerle yasaklanan, malvarlığının yönetiminin veya mirasına dahil olmasını istemediği ardıl mirasçısını atlayarak, sonrasında nesilden nesle aktarımının sağ- lanmasını amaçlayan, aile fideikomisi kavramının kökeninin, Roma Hukuku’ndaki fideicommissum familiae relictum 64 hukuki muamelesine dayandığını ortaya koymak bakımından önemlidir. II. Aile Fideikomisi Kavramının Roma Hukuku’ndaki Kökeni: “ Fideicommissum Familiae Relictum ” Roma Hukuku’nda fideicommissum ; TMK md. 517’de düzenlenmiş olan, miras bırakanın, bir kimseye, onu mirasçı atamaksızın belirli bir mal bırakma yolu ile kazandırmada bulunması anlamında gelen ve “Be- lirli Mal Bırakma” 65 olarak ifade edilen, ölüme bağlı tasarrufla kazan- dırmada bulunma hallerinden biridir. Roma Hukuku’nda muayyen mal vasiyeti ile miras bırakan, mirasçı aleyhine, mirasçılık vasfı olmayan bir kimseye belirli mallarını kazandırmaktadır. 66 İlk zamanlar sadece tereke- ye dahil mallar muayyen mal vasiyetine konu olabilerken, ilerleyen dö- nemlerde, mirasçıya veya üçüncü şahsa ait mallar da aynı şekilde ölüme bağlı tasarrufla lehine kazandırmada bulunana bırakılabiliyordu. 67 63 Karakoç, Vakıf Müessesesinin Kökeni, s. 482. 64 Fideicommissum familiae relictum: Bir kimsenin, irade açıklamasıyla malvarlı- ğında bulunan bir malı, kendisinin öngördüğü intikal sırasına göre ve üzerinde tasarrufta bulunulmasını yasaklayacak şekilde aileye özgülemesidir. Mustafa Du- ral/Tufan Öğüz/Alper Gümüş, Türk Özel Hukuku Cilt: III, Aile Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul 2019, s. 402. 65 Roma Hukuku terminolojisinde muayyen mal vasiyeti olarak geçmektedir. 66 Ziya Umur, “Roma Miras Hukukunun Ana Hatları”, (Miras Hukuku), İÜHFM , C.31, S. 1-4, 1966, s. 174. 67 Muayyen mal vasiyetinin konusunu oluşturan mallar maddi mallar olabileceği