Türkiye Barolar Birliği Dergisi 147.Sayı

163 TBB Dergisi 2020 (147) İpek Sevda SÖĞÜT Kendisine bir dava hakkı tanınarak himaye edilmeye başlaması ile birlikte, fideicommissum ’lar da, akit benzerleri arasına girmiş ve bir borç kaynağı haline gelmişlerdi. 84 Augustus’un konu ile ilgili düzenlemele- ri, Roma Özel Hukuku’nda köklü bir değişime yol açmıştır. Hatta, aile vakfının 85 tarihinin, tam olarak İmparator Augustus ile başladığı dahi söylenmektedir. Çünkü ius civile tarafından dava hakkı tanınmayan bir iyi niyet müessesesi olarak görülen fideicommissum , artık bu aşa- mada dava edilebilir hale gelmiş ve böylelikle uygulanması bir kişinin ahlaki düzeyine bağlı olmaktan çıkarılmıştır. 86 Tüzel kişilik kazandırılmış ve belirli bir amaca tahsis edilmiş mal- lar, Klasik Roma Hukuku’nda bilinmemesine rağmen, bu amacı sağ- lamak üzere kullandıkları farklı hukuki vasıtalar olduğundan bahse- dilmişti. 87 Fideicommissum ’un vakfın kökenlerinden biri olduğuna dair görüşler bulunmakla birlikte, günümüzde ağırlık kazanan görüşün, fideicommissum ’un, Batı’da vakfın kökenlerinden sadece biri olduğu ifade edilmektedir. 88 “ Fideicommissum familiae relictum ” ise, bir kimsenin irade açıkla- masıyla mal varlığında bulunan bir malı veya terekesinin tamamını, kendisinin öngördüğü intikal sırasına göre ve üzerinde tasarrufta bu- lunulmasını yasaklayacak şekilde aileye özgülemesidir. 89 Aile malvar- lığının korunması amacını taşıyan bu işlemin sonunda, aile malvarlığı bir bütün halinde veya kısmen, fideicommissum familiae işlemini yapan kişinin iradesine bağlı olarak, nesilden nesile aktarılmış olurdu. 90 Sub- 84 Honig, s. 420; Küçükgüngör, Vasiyet, s. 230; Koschaker/Ayiter, s. 409; Özdem, s. 322. 85 İsviçre Hukuku, Anglo-Amerikan Trust Hukuku’nun sağladığı amaçların aynı- larını veya benzerlerini sağlayabilecek özel kurumlar tanımaktadır. Bunlar, aile vakfı ve anonim ortaklık (holding şirketi) gibi belli bazı ortaklıklardır. Erich Hu- ber, “Karşılaştırmalı Hukuk İsviçre Hukukunda Trust ve Treuhand”, (çev. Eylem Apaydın), Küresel Bakış Çeviri Hukuk Dergisi, S.6, Temmuz 2012, s.3. 86 David Johnston, The Roman Law of Trusts, (Roman Law), Clarendon Press, Ox- ford 1988, s. 40-41; Johnston, Trust-like Devices, s. 46. 87 Bkz. Institutiones Romano-Hispanae (3.27.7 ). 88 Koschaker/Ayiter, s. 100; Johnston, Roman Law, s. 1; Johnston, Trust-like Devi- ces, s. 45. İngiltere’deki trust’ın kökeninin, 19.yy.’a kadar, Roma Hukuku’ndaki fideicommissum’a dayandığını düşünülmekle ve günümüzde de bu görüşün ta- raftarları bulunmakla birlikte, eskisi kadar kesinlik taşımadığı ileri sürülmektedir. Karakoç, Vakıf Müessesesinin Kökeni, s. 439. 89 Dural/Öğüz /Gümüş, s. 402. 90 Küçükgüngör, Vasiyet, s. 250.