Türkiye Barolar Birliği Dergisi 147.Sayı

167 TBB Dergisi 2020 (147) İpek Sevda SÖĞÜT cuklarının hayatta olması durumunda hiçbir şekilde fideicomissum ’dan yararlanamaz, zira şüphesiz sonraki öncekine tercih edilecektir. Bu tabi ki, hısımlık derecesine göre gerçekleşir ve azatlılar en sonda yer alırlar.” 100 M.S 2. yy.’da Roma’da uygulanmakta olan, yukarıda açıklanan fevkalade ikameyi takiben Iustinianus’un Novellae (Nov.159, c.2) ile son şeklini verdiği “ Fideicommissum familia relictum ” adlı kurum doğ- muştur. 101 Bu emirname hükmüne göre vasiyetçi, vasiyetini bıraktığı kişiye terekeyi muhafaza etmesini ve ölümü durumunda belli bir kişi- ye değil, belirli vasfa sahip bir kimseye (genellikle ailenin büyük evla- dına) vasiyet etmesini emrederdi. Iustinianus Dönemi’nde bu işlemin etkisinin, dördüncü kuşak ile sınırlandırıldığı görülmektedir. 102 Fideicommissum familiae relictum ’da, toplumda ihtiyaç sahibi ki- şileri düşünerek ebediyete kadar sürecek bir hayır maksadına tahsis edilmiş mala yönelik ifade, kayıt veya anlayış yoktur. 103 Müessese ku- ral ve kaynak bakımından hayri maksatlı bağışlamalar için bir hukuki çözüm olarak ortaya çıkmamış ise de, gerektiğinde “benzer amaçlar” için fideicommissum ’un kullanıldığı, yukarıda, vakıf bahsinde izah edil- miştir. Fideicommissum familiae relictum ’dan hareketle, genel olarak Roma Hukuku’nda, bu şekilde bir intikal çizgisi çizilerek ve malların dev- redilmezliği kesinleştirilerek, mirasçıların malların özgür tasarrufun- dan yoksun bırakıldığı düzenlemeler olup olmadığı noktasında, kısa bir değerlendirme yapabilmek için, Scaevola’nın ilgili digesta metnine bakmak yararlı olabilir. D. 32.38.pr. ( Scaevola libro 19 digestorum ): “ Pater filium heredem praedia alienare seu pignori ponere prohibuerat, sed conservari liberis ex iustis nuptiis et ceteris cognatis fideicommiserat: fili- us praedia, quae pater obligata reliquerat, dimisso hereditario creditore num- mis novi creditoris, a priore in sequentem creditorem pignoris hypothecaeve nomine transtulit: quaesitum est, an pignus recte contractum esset. Respon- 100 Küçükgüngör, Vasiyet, s. 251. 101 Umur, Miras Hukuku, s. 182. 102 Di Marzo, s.533.; Umur, Miras Hukuku, s. 178. 103 Karakoç, Vakıf Müessesesinin Kökeni, s. 444.