Türkiye Barolar Birliği Dergisi 147.Sayı

170 Roma ve Türk Hukuku’nda Aile Fideikomisi (Fideicommissum Familiae Relictum) Kavramı incelendiğinde, amaçlanan faydalanıcılara göre, tamamen farklı trust biçimlerinin büyük bir tutarlılıkla kullanıldığı görülmektedir. Bu fark- lılıklar, hukuki yorumlanmalarında gözlemlenirdi ve bu trust’ların birbirlerinden ayrı işlevlerini yansıtırdı. 107 Sonuç olarak; Roma Hukuku’nda malvarlığının devrini yasakla- yan düzenlemelere bakıldığında 108 , İmparator Hadrianus’tan başla- yarak, Severus ve Caracalla’nın emirnamelerine kadar, sürecin yasal boşluklar içerisinde geliştiği ifade edilmektedir. Scaevola, mülkiyetin devrine ilişkin ayni etkili yasaklamalardan bahseder, ancak bunlar sa- dece birinci kuşağa kadar etkilidir. Missio in rem 109 ile korunan, fideicom- missum ’ların olduğu, ancak bunların sadece alıcının bilgisini kanıtlar nitelikte olduğu ifade edilir. Scaevola’ya göre, fideicommissum ’lar ile malvarlığının devrine ilişkin sınırsız bir yasak koymak mümkün olma- malı idi. Hatta, belirli sınırlar dahilinde, ayni taleplerin dahi ileri sü- rülebileceğini önermekteydi. Özellikle belirli bir malın veraset yolu ile kuşaktan kuşağa devrinin amaçlandığı durumlarda, bu devir yasağına ilişkin düzenleme karşısında, ayni hak iddiasının mevcudiyeti önemli olurdu. Severus ve Caracalla’nın emirnameleri de, bu tip düzenleme- leri sınırlandırma amacı taşımakla birlikte, fideicommissum ’larla birlikte olmadıkça, mülkiyetin devrini yasaklayan düzenlemelerin yapılmasını açıkça ve hukuken yasaklayan bir kural bulunmamaktaydı. 110 III. Türk Hukukunda “Aile Fideikomisi” Yasağı TMK 111 md. 372’de, “ (1) Aile bireylerinin eğitim ve öğrenimleri, dona- nım ve desteklenmeleri ve bunlara benzer amaçların gerektirdiği harcamala- 107 Johnston, Family Settlements, s. 271. 108 Bu konuda daha ayrıntılı bilgi için bkz. Giuseppe Grosso, I Legati Nel Diritto Ro- mano, Giappichelli, Torino 1962; Giambattista Impallomeni, L’efficacia del fede- commesso pecuniario nei confronti dei terzi: la in rem missio, Giuffrè, Milano 1967; William Lewis, Das Recht des Familienfideicommisses, Berlin 1868. 109 Burada missio in rem olarak ifade edilen, muayyen mal vasiyetlisinin kabulü ta- kip eden talebinden itibaren, altı ay zarfında kendisine vasiyet edilmiş olan mal, mirasçı tarafından henüz verilmemişse, bizzat mirasçının mallarının zilyetliğine el koymasına imkân tanıyan Antonius Caracalla’nın kararıdır. Ayrıca şart veya vadeye bağlı olarak, kendilerine muayyen mal vasiyet edilmiş kimselere, kendile- rine yeterli derecede teminat veremeyen mirasçının mallarının elde bulundurma- sını (detentio) veren bir missio’da (Missio In Possessionem Legatorum Servando- rum Causa) bulunmaktaydı. Umur, Lügat, s. 136-137. 110 Johnston, Family Settlements, s. 289. 111 22.11.2001 tarih ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu, (RG T.08.12.2001, S.24607).