Türkiye Barolar Birliği Dergisi 147.Sayı

19 TBB Dergisi 2020 (147) Serkan YOLCU Hukukta karşılaştırmalı bilimsel bilginin (yeniden) üretildiği aka- demik disiplin, karşılaştırmalı hukuk, aşağı yukarı 19’uncu yüzyılın sonundan itibaren varlığını sürdürmektedir. Geç 19’uncu yüzyıldan başlayarak karşılaştırmalı hukuk müstakil bir hukuk dalı olarak hızla gelişmiş ve özellikle 20’nci yüzyılın başından itibaren bu alanda kap- samlı bir literatür ortaya çıkmıştır. 25 Deyim yerindeyse karşılaştırmalı hukuk, 20’nci yüzyılda büyüme çağına giren bir 21’inci yüzyıl çocuğu olarak nitelendirilebilir. 26 Bu bağlamda içinde “karşılaştırmalı” söz- cüğü geçen bir hukuk dalı söz konusu olunca, doğal olarak ilk akla gelen bu alanın karşılaştırmalı hukukun bir alt dalı olduğudur. Yani karşılaştırmalı hukuk ile karşılaştırmalı anayasa hukukunun yakından ilişkili olduğu makul bir varsayımdır. 27 Bu varsayım geniş anlamda doğrudur. Karşılaştırmalı anayasa hukuku genel olarak karşılaştırmalı hukukun bir şubesidir. Ancak karşılaştırmalı hukukun diğer şubeleri- ne kıyasla karşılaştırmalı anayasa hukuku hem ideolojik hem de meto- dolojik açından üzerinde yoğun bir tartışma ve ihtilaf bulunan ayrıksı bir karşılaştırmalı hukuk şubesidir. 28 Karşılaştırmalı anayasa hukuku, en başından beri karşılaştırmalı hukukun çatısı altında yer almamıştır; karşılaştırmalı hukukun gelişim sürecinde anayasa hukukuna duyulan ilgi çok yenidir. 29 Bu ise karşı- laştırmalı anayasa hukukunun varlık sebepleri ve kendine has dina- mikleri ile açıklanabilir. Çünkü yirminci yüzyıldan itibaren kimliğini kazanan karşılaştırmalı hukuk dalı daha ziyade özel hukuk odaklıdır. 25 1900 tarihli Uluslararası Karşılaştırmalı Hukuk Kongresi (International Congress of Comparative Law) karşılaştırmalı hukukun başlı başına bir akademik disiplin olarak gelişimindeki dönüm noktası olarak görülmektedir. Genel olarak karşılaş- tırmalı hukukun tarihsel gelişimi için bkz. Konrad Zweigert ve Hein Koetz, Intro- duction to Comparative Law, 3. Baskı, Clarendon Press, Oxford, 1998, s. 48-62. 26 Esin Örücü, “Developing Comparative Law” in Comparative Law: A Handbook, Esin Örücü & David Nelken (ed.), Hart Publishing, Oxford & Portland, 2007, s. 43. 27 Husa, “Comparison”, s. 6. 28 Rosenfeld ve Sajó, “Introduction”, s. 2. 29 Çağdaş karşılaştırmalı hukukun temel başvuru kaynaklarından biri olan The Oxford Handbook of Comparative Law (Oxford University Press, Oxford, 2006) tematik konu başlıkları arasında karşılaştırmalı anayasa hukukuna da yer vermiş- tir. Ancak bin dört yüz küsur sayfalık bu kitabın dört yüz küsur sayfalık tematik kısmının sözleşmeler, alım -satım, haksız fiil, mülkiyet, miras, aile, şirketler, te- kelleşmeyi engelleme ve medeni usul hukuku konularının yanında sadece otuz küsur sayfasının (s. 1225-1258) anayasa hukukuna ayrılması, karşılaştırmalı huku- kun özel hukuk eksenli inceleme konuları yanında anayasa hukukunun ne kadar ikincil olduğunun berrak bir göstergesidir.