Türkiye Barolar Birliği Dergisi 147.Sayı

21 TBB Dergisi 2020 (147) Serkan YOLCU bir ilgisi olabileceği fikri ulusal egemenlik düşüncesiyle bağdaşmadı- ğından gelişmemiştir. Dolayısıyla özel hukuktan farklı olarak karşılaş- tırma ihtiyacı anayasa hukuku bakımından hiçbir rol üstlenmemiştir. 34 Bu bağlamda çağdaş anayasa hukukunda karşılaştırmalı perspektifle yürütülen araştırmalar esasen II. Dünya Savaşı sonrası şekillenen yeni dünya düzeni ve özellikle de üçüncü demokratikleşme dalgasından sonra ortaya çıkmaya başlamıştır. Soğuk savaşın bitmesiyle beraber başlayan hızlı demokratikleşme süreci, anayasa hukukunun inceleme konuları daha önce hiç olmadığı kadar benzer bir hal almış bu da ana- yasa hukuku alanındaki karşılaştırmayı hem kolaylaştırmış hem ilgi- nin artmasına yol açmıştır. 35 Bir yazarın ifadesiyle çağdaş anayasa hu- kuku bir zamanlar özel hukukun hâkim olduğu karşılaştırmalı hukuk araştırmaları içinde hukuk biliminin sessiz yedek oyuncusu olmaktan çıkıp öncü bir disiplin haline gelmiştir. 36 Anayasa hukukunun sistematik olarak karşılaştırmalı çalışılması ancak 20’nci yüzyılın ikinci yarısında yaşanan anayasa yapımı süre- ciyle mümkün olmuştur. Bundan önce karşılaştırmalı anayasa hu- kukunun odak noktası ABD Anayasası ve Federal Yüksek Mahkeme içtihadı olmuştur. Ancak kuruluşundan itibaren Alman Anayasa Mah- kemesi ve Kanada Yüksek Mahkemesi’nin giderek daha fazla ilgi çek- mesi, ABD Anayasası’nın ve Yüksek Mahkemenin karşılaştırmalı ana- yasa hukukundaki hâkimiyetini kırmıştır. 37 En önemlisi de önce Latin Amerika’da, ardından da Orta ve Doğu Avrupa’da ve nihayet Güney Afrika’da yaşanan anayasal demokrasiye geçiş süreci, karşılaştırma- lı anayasa hukukunun seyrini etkilemiş ve pekişmesini sağlamıştır. 38 Dolayısıyla anayasa hukukçularının, dünyanın başka yerlerindeki anayasal gelişmelere daha fazla ilgi duyması ve karşılaştırmalı anaya- sa hukukunun 21’inci yüzyılda diğer hukuk dalları arasında edindiği konum, bu tarihsel gelişmelerin bir sonucudur. 34 Tushnet, Advanced Introduction, s. 3. 35 Harding ve Leyland, s. 325. 36 Husa, “Comparison”, s. 8. 37 ABD’nin küresel anayasacılık üzerindeki ektisinin giderek azaldığı ve başka ak- törlerin devreye girdiği hakkında ampirik bir araştırma için bkz. David S. Law & Mila Versteeg, “The Declining Influence of the U.S. Constitution”, New York University Law Review, Vol 87, 2012, s. 762-858. 38 Mark Tushnet, “Comparative Constitutional Law” in The Oxford Handbook of Comparative Law, Mathias Reimann & Reinhard Zimmermann (Ed.), Oxford University Press, Oxford, 2006, s. 1226-1228.