Türkiye Barolar Birliği Dergisi 147.Sayı

22 Anayasacıların Karşılaştırma Sorunu: Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku Nedir, Ne Değildir? 3. KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKUNUN AZ BİLİNEN ÖYKÜSÜ Karşılaştırmalı anayasa hukuku ve karşılaştırmalı siyaset çalışma- larına göz atıldığında, ilk fark edilen bu iki alanın hem konu ve yön- tem bakımından birbirinden farklı hem de birbirleriyle birçok noktada çakışan iki disiplin olduğudur. Karşılaştırmalı anayasa hukuku kaçı- nılmaz olarak siyaset bilimi ile yakın ilişki içindedir. Çünkü tarihsel olarak karşılaştırmalı anayasa hukuku ilk defa hukuk biliminin çatısı altında değil, siyaset bilimi ve özellikle de karşılaştırmalı siyaset disip- lini çatısı altında gelişmiştir. Geleneksel olarak “karşılaştırmalı hukuk” özel hukuk odaklı bir gelişme göstermiştir. Anayasa hukuku alanında- ki karşılaştırma ise daha ziyade siyaset biliminin inceleme konusu ola- rak görülmüş ve siyasal sistemlerin içerdikleri büyük farklılıklar nede- niyle karşılaştırmalı anayasacılığın hukukun doktriner inceleme alanı içerisinde yer alması düşüncesi uzun bir zaman benimsenmemiştir. 39 Karşılaştırmalı anayasa hukuku en basit ifadeyle anayasaları hu- kuki bir olgu olarak inceleyen disiplindir. Oysa karşılaştırmalı siyaset esas olarak siyasal sistemleri sosyal bir olgu olarak inceler. Bununla birlikte bu iki alan birbirinden bağımsız da değildir. Karşılaştırmalı siyaset siyasal sistemlerin içinde işlediği mekân ve üzerinde işlediği koşullar tanımlamak için bir hukuki olgu olan anayasaları dikkate almak zorundadır. 40 Aynı şekilde karşılaştırmalı anayasa hukuku da bir hukuki metin olan anayasaların fiilen işlediği bağlamın koşullarını açıklamak için siyaset biliminin verilerini dikkate almak zorundadır. Dolayısıyla bu iki disiplinin temel odak noktası birbirinden farklı olsa da uygulamada birbirleriyle etkileşim içinde oldukları ve birbirlerin- den istifade ettikleri bilinmektedir. 41 Karşılaştırmalı anayasa hukuku çalışan hukukçular hukuki metinlere ve bunların yorumuna odaklan- maktayken, siyaset bilimciler gerçek durumu tespit edebilmek için anayasal hükümlerin uygulanmasına odaklanmaktadır. 42 Bu bakım- 39 Harding & Leyland, s. 324. 40 Nitekim siyaset biliminin çağdaş temel başvuru eserlerinde anayasalara ve/veya karşılaştırmalı anayasacılığa ilişkin ayrı bir bölüm adanması bu iddiayı doğrula- maktadır. Bkz. Josep M. Colomer, “Comparative Constitutions” in The Oxford Handbook of Political Science, Robert E. Goodin (Ed.), Oxford University Press, Oxford, 2011, s. 176-195. 41 Harding & Leyland, s. 322. 42 Tushnet, Advanced Introduction, s. 4.