Türkiye Barolar Birliği Dergisi 147.Sayı

29 TBB Dergisi 2020 (147) Serkan YOLCU diği yıllarda, dünyada karşılaştırmalı anayasa hukuku eksenli yayın- lar hala istisnaydı. 64 Dolayısıyla yukarıda zikredilen çağdaşı Burgess gibi Dicey’nin karşılaştırmalı anayasa hukuku nosyonu da, disiplinin bugünkü konumunu daha iyi kavrayabilmemizi sağlayacak önemi ha- izdir. On dokuzunu yüzyılın sonu ile yirminci yüzyılın başlarında bu- güne kıyasla çok sınırlı imkânlarla yapılan bu inceleme bugüne birçok açıdan ışık tutmaktadır. Özellikle Dicey’nin bu derslerde benimsedi- ği metot, çağdaş karşılaştırmalı anayasa hukuku açısından büyük bir önem taşımaktadır. Dicey derslerinde İngiltere, Fransa, Prusya (Al- man İmparatorluğu) ve ABD anayasal sistemlerini karşılaştırmıştır. Ancak bunu yaparken farklı anayasacılık tiplerini anayasal düzenle- melerin sosyal ve tarihsel koşullarını dikkate alan bir yaklaşımla ele almış, karşılaştırmalı ve tarihsel bir bağlam kullanmıştır. 65 Nitekim Di- cey ilk derslerinin girişinde konuya yaklaşımını açıklarken, anayasa- ları çalışmanın analitik , tarihi ve karşılaştırmalı olmak üzere üç yöntemi olduğunu yazar. Buna göre Dicey anayasa hukukunda karşılaştırma yaklaşımını “mevcut kurumları ya da kanunları ... bir zamanlar var olan veya halen varlığını sürdüren benzer kurumlar ya da kanunlar ile karşılaştırmak suretiyle açıklamak” şeklinde tanımlamaktadır. Dicey’ye göre karşılaştırma örneğin I. Charles dönemi ile Kraliçe Vic- toria dönemi anayasası arasındaki gibi tarihsel olabileceği gibi, Britan- ya Parlamentosu ile ABD Kongresini karşılaştırmaktaki gibi tarihsel olmayabilir de. Ona göre anayasaların karşılaştırılması geçmiş ya da şimdiki zamana doğrudan bağlı değildir. Aksine sadece gerçekten var olan olgular değil, tarihsel olarak gerçekte hiç var olmamış ve fakat fi- lozofların ya da şairlerin fantezileriyle üretilmiş hayali kurumlar dahi karşılaştırmaya konu edilebilir. 66 Öte yandan Dicey karşılaştırmalı yöntemin anayasa araştırmaları- na muazzam katkıları olduğunu belirtir. Birincisi karşılaştırmalı yön- 64 Hukuki pozitivizmin baskın etkisi altındaki bu dönemde, Georg Jellinek, Adhe- mar Esmein, Leon Duguit, Edouart Lambert ve James Bryce gibi isimlerde karşı- laştırmalı anayasacılığın ilk izlerinin görüldüğü belirtilmektedir. Hirschl, Compa- rative Matters, s. 156; Rosenfeld ve Sajó, “Introduction”, s. 4-5. 65 Allison, “Editor’s Introduction” in Dicey, Lectures on Comparative Constitutiona- lism, s. xxi. 66 Dicey, Lectures on Comparative Constitutionalism, “Introduction”, s. 6.