Türkiye Barolar Birliği Dergisi 147.Sayı

32 Anayasacıların Karşılaştırma Sorunu: Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku Nedir, Ne Değildir? nümüzdeki anayasa kültürü ( constitutional culture ) kavramını hatırlat- maktadır. Tam ve üzerinde uzlaşılmış bir tanım yapmak zor olsa da, anayasa kültürü geniş anlamda hem yurttaşlar ile devlet arasındaki hem de devletin kurumları arasındaki ilişkileri düzenleyen temel il- keleri ifade eden ve anayasa metni, kurumsal araçlar (mahkemeler ya da medya gibi) ya da toplumsal hareket aktörlerinde yansıması görü- len normlar ve değerler bütünü olarak tanımlanabilir. 73 Genel olarak anayasacılığa bağlılık için anayasa kültürünün gerekli olduğu kabul edilir. Çünkü anayasacılık normların ve anayasa yorumlarının karma- şık bir toplamıdır. Bu yüzden her türlü anayasacılık biçimi bir anayasa kültürüne atfedilir. Bu bağlamda anayasa kültürü, belirli bir toplumun çoğunluğunun (en azından zımnen) kabul ettiği ve anayasal düzen te- sis etmek için kullandığı yorumlayıcı normlar ve uygulamalar ağını ifade eder ve anayasal devleti anayasalı devletten ayıran bir olgudur. 74 Anayasa kültürü bir anayasal düzenin anayasal kimliğini meydana getirir. Hukuk sistemleri, kültürel bir alt tabaka içerir ve hukukun üst tabakası onu belirleyen alt tabakalarla ilişki içindedir. Anayasa huku- ku sadece yüzey seviyesindeki bileşenlerden (şekli anayasa normla- rından) ibaret değildir, aynı zamanda çeşitli kuramlar, kavramlar ve ilkelerle de ilgilenir. Bu kuram, kavram ve ilkeler anayasa kültürünün temel bileşenleridir. Bu bakımdan anayasa kültürü tamamen hukuki değildir, anayasanın siyasal niteliği anayasa kültürünü de zorunlu olarak siyasetin de inceleme konusu haline getirir. Siyasal kültür de anayasal kültür bileşenleri içerir. Dolayısıyla anayasa kültürü sadece hukukla izah edilemez, çünkü anayasa hem hukuk sisteminin hem de niteliği gereği siyasal sistemin bir parçasıdır. 75 Elbette anayasanın ruhu, metafizik bir kavramdır. AncakDicey’nin kendi zamanında bu kavramı bilinçli olarak karşılaştırmalı anayasa hukuku derslerinde tercih etmesi, anayasal kurumları ve kuralları ya- pay bir karşılaştırmaya tabi tutmanın ötesine geçmek istemesinin ve 73 David Schneiderman, “Property Rights and Regulatory Innovation: Comparing Constitutional Cultures”, International Journal of Constitutional Law, Volume 4, No. 2, 2006, s. 374. 74 Bkz. John Ferejohn, Jack N. Rakove ve Jonathan Riley, “Editors’ Introduction” in Constitutional Culture and Democratic Rule, J. Ferejohn, J. N. Rakove ve J. Riley (Ed.), Cambridge University Press, Cambridge, 2001, s. 1–38. 75 Kaarla Tuori, “Introduction to the Theme: Constitutional Identity”, Retfaerd 37, No. 4/147, 2014, s. 3-5.