Türkiye Barolar Birliği Dergisi 147.Sayı

34 Anayasacıların Karşılaştırma Sorunu: Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku Nedir, Ne Değildir? bir çalışma alanı olmak çıkıp çağdaş hukuk biliminin en gözde alanla- rından biri haline dönüşmüştür. 79 Karşılaştırmalı anayasa hukuku özellikle son yirmi yılda ola- ğanüstü bir ivmeyle gelişmektedir. 80 Her ne kadar çok değil daha on yıldan biraz uzun bir süre önce bu alanın tarihinin çok uzun ol- madığı, pekişmiş bir kurama sahip olmadığı ve literatürünün (diğer hukuk dallarına göre) nispeten daha az olduğu ileri sürülüyorduysa da 81 , özellikle son yirmi yılda disiplinin bir yeniden uyanış yaşadığı da bir gerçek. Bu nedenle artık karşılaştırmalı anayasacılığın hukuk bilimi içindeki yerini ve anlamını tespit etmek gerekir. Bu bağlamda karşılaştırmalı anayasa hukukunun gelişmekte olan bir araştırma alanı değil, artık varlığı görmezden gelinemeyecek oturmuş bir akademik disiplin olduğunu kabul edilmelidir. Günümüzde karşılaştırmalı ana- yasa hukuku tanınan ve artık hukuk eğitiminde kendini ispat etmiş bir akademik disiplindir. 82 Bunda birtakım etkenlerin ön plana çıktığı gözlemlenmektedir. Birinci etken karşılaştırmalı anayasa hukukunu sistematik bir yak- laşımla irdeleyen çeşitli tematik ve/veya içtihat odaklı derlemelerinin sayısının her geçen gün artmasıdır. Gerçekten de 1970’lerin ortaların- dan itibaren görülen üçüncü demokratikleşme dalgası, görmezden gelinemeyecek bir anayasal hareketliliğe yol açmış, bu da anayasal 79 Hirschl, Comparative Matters, s. 2, 19. 80 Hâlihazırda küresel ölçekte bir karşılaştırmalı anayasa hukuku bibliyografyası mevcut değil. Ancak büyük bir kütüphane kataloğunda “karşılaştırmalı” (com- parative) ve “anayasal” (constitutional) sözcükleri beraber tarandığında bu mu- azzam ilgi açıkça görülmektedir. Böyle bir taramada, sadece basılı kitap türünde son elli yılda kayıt altına alınmış eserlerin yarısından fazlasının son on yılda ya- yınlanan eserler olduğu görülecektir. Bu alanda yayınlanan bilimsel makalelerin sayısını tespit etmek ise neredeyse mümkün değildir. Drake University Law Scho- ol tarafından hazırlanan kısmi karşılaştırmalı anayasa hukuku bibliyografyası sa- dece 2018 yılı içinde yayınlanmış “karşılaştırmalı anayasa hukuku” temalı 60’ın üzerinde kitap ve 140’ın üzerinde makale, kitap bölümü ve çalışma taslağı vb. zikretmektedir. Bkz. Mark S. Kende, Rebecca Lutkenhaus and Karen L. Wallace, Partial Bibliography of 2018 Comparative Constitutional Law Books and Articles, Aralık 2018, https://libguides.law.drake.edu/compConLawSeminar/Bibliogra- phy (Erişim: Haziran 2019). Elbette bu rakamlar bibliyografyanın başlığının da işaret ettiği gibi tüketici değil. Ancak sadece bir yıl için ortaya çıkan bu rakamlar bile karşılaştırmalı anayasa hukukuna yönelik ilgiyi çarpıcı biçimde sergilemekte- dir. 81 Harding ve Leyland, s. 313-314. 82 Frankenberg, Comparative Constitutional Studies, s. ix.