Türkiye Barolar Birliği Dergisi 148.Sayı

292 Hukuki ve Psikolojik Boyutuyla Gece Kavramı GİRİŞ Kural olarak çalışma, günün gündüz döneminde günlük çalışma süresine göre yapılır. Bununla birlikte, işyerinin gerekleri, işin niteliği günlük çalışmanın, gece döneminde yapılmasını gerektirebilir. Çeşit- li nedenlerle günlük çalışmanın günün gece dönemine denk düşmesi nedeniyle iş hukukunda “gece çalışması” ve buna bağlı olarak “gece çalışma süresi” kavramları ortaya çıkmıştır. Gece çalışması, günlük normal çalışma bağlamında bir çalışmadır ve çalışma sürelerine ilişkin genel düzenlemeler içinde yer almaktadır. Ancak gecenin, doğal ola- rak uykuya ayrılan bir gün dönemi olması itibariyle işçilerin korunma- sı amacıyla özel birtakım kuralların kabulü zorunlu olmuştur. Çalışma zamanı ve süresi çalışanların günlük hayatını ve psiko- lojik halini etkileyen bir değişken olarak karşımıza çıkmaktadır. Gü- nümüzde çalışma hayatının getirdiği yükler, çalışma düzenlerindeki değişimler, çalışma süresi ve yoğunluğundaki yükselme ile maddi ih- tiyaç ve beklentilerdeki artışlarla birlikte gece çalışmaları ve vardiya- larının insan psikolojisi üzerindeki de etkisi gittikçe artış göstermekte- dir. Bu durumun yanı sıra iş sağlığı ve güvenliği ve çalışma psikolojisi alanlarındaki gelişmeler, çalışanların iş hayatı ile sağlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi açısından büyük değer taşımaktadır. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), gece çalışmasını; gece yarısı ile sabah 05.00 saatleri arasını kapsayacak şekilde peş peşe en az yedi saat süre yapılmış olan çalışmalar şeklinde tanımlamıştır. 1 Vardiyalı ve özellikle de gece çalışması yapılmasının sebepleri ise işin mecbur kılması, bulunan en iyi işin olması, diğer işlerden daha iyi kazanç sağ- laması, aile ve yaşam koşulları bakımından daha iyi imkânlar oluştur- ması olarak sıralanmıştır. 2 Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre çalışan sağlığına dair problemler çoğu ülkenin gayri safi hasılasında %4 ila 6 civarında eko- nomik bir kayıp oranı oluşturmaktadır. Temel sağlık hizmetleri kapsa- mında iş ile ilgili hastalıkları önlemenin maliyeti her bir çalışan için on sekiz ile altmış dolar arasında değişmektedir. Bu büyük ekonomik bo- yutun yanı sıra istihdam ve çalışma koşullarının genel anlamda sağlık 1 ILO, 1990. 2 Harvard, 2016.