Türkiye Barolar Birliği Dergisi 148.Sayı

382 AİHM Kararlarının Yerine Getirilmesi GİRİŞ AİHM (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi), AİHK’na Avru- pa İnsan Hakları Konvansiyonu) riayeti denetlemekle görevlidir. Konvansiyon’dan doğan mükellefiyetlerin Konvansiyon üyesi devlet- lerden birisi tarafından yerine getirilmemesi halinde AİHM kararında Konvansiyon mükellefiyetinin yerine getirilmediğini tespit eder. Kon- vansiyonun 1. maddesi Konvansiyon devletlerinin egemenlik yetkisi altında bulunan herkese Konvansiyon’da yeralan hakları ve temel öz- gürlükleri garanti ederken ve Konvansiyon’un 19. maddesi AİHM’ne Konvansiyon mükellefiyetlerine riayeti denetleme mükellefiyeti ve- rirken, Konvansiyon’un 33. madde vd., 39, 41 ve 46.f bendi mahke- mede esas alınacak prosedür ve kararların içeriği düzenlenmektedir. İnsan Hakları Konvansiyonu’nun 41. madde, 1. fıkrası Konvansiyon taraflarını AİHM’nin kararlarına uymakla mükellef kılmıştır. Avru- pa Konseyi Bakanlar Komitesi AİHM kararlarının icrasını denetleme yetkisine sahiptir. İnsan Hakları Konvansiyonu’nun 46. madde, 3-5. fıkraları kararların gerektiği gibi icra edilmemesi durumunda Bakan- lar Komitesi’ne yeniden mahkemeye başvuru imkânı vermektedir. Mahkeme bunun üzerine şüphesiz sadece, yükümlülüğünü yerine getirmeyen Konvansiyon tarafı devlet üzerinde siyasi baskıyı arttıran bir tespit yapar. Sonuç olarak AİHM prensip olarak sadece tespit ka- rarları almaya yetkilidir. 1 Konvansiyon’un sadece 41. maddesine göre hakları ihlâl olan tarafa adil bir tazminat verilmesini öngören karar verilmesi mümkündür. Eda kararı sadece muayyen bir durumla sı- nırlıdır. I - Tespit Kararından Eda Kararına Geçiş AİHM’nin bununla beraber 2003’ten itibaren sık bir şekilde karar- larında Konvansiyon’un ihlâli tespiti yanısıra, davaya taraf olan dev- lete bir süre vererek somut önlemler önerdiği yahut bağlayıcı önlem- ler öngördüğü görülmektedir. AİHM bu çerçevede daima kararlarının beyanî nitelikte olduğunu, teorik olarak yahut prensip olarak Konvan- siyon ihlâllerini ortadan kaldırmak için gerekli önlemleri belirlemenin kendi görevi olmadığını, bunun mahkûm olan devletin kendi takdir 1 Christoph Grabenwarter/Katharina Pabel, Europäische Menschenrechtskonventi- on, 5.Aufl., 2012 (bası), C.H.BECK, Helbing Lichtenbahn-Mainz, §16, Rdnr.3