Türkiye Barolar Birliği Dergisi 149.Sayı

2 Başkanlık Sisteminde Koalisyonlar GİRİŞ Başkanlık sistemi, birbirinden bağımsız demokratik meşruiyete sahip yasama ve yürütme erklerinin sabit bir süreyle görev yaptığı ve başkanın yürütme erki üzerinde hakîm bir konumda bulunduğu hü- kümet sistemidir. 1 Yürütmenin yasamadan kaynaklandığı ve ona kar- şı sorumlu olduğu parlamenter sistemin aksine, başkanlık sisteminde yürütmenin oluşumunda ve görevinin sona ermesinde yasamanın bir dahli yoktur. Doğrudan halk tarafından seçilen başkan, impeachment olarak adlandırılan oldukça istisnai nitelikli bir usulün işletilmesi dı- şında, parlamento tarafından görevden alınamaz ve başkanlık süresi- nin sonuna kadar görevini sürdürür. Başkanın görevde kalması, par- lamentodaki destek oranına ve bu orandaki değişimlere bağlı değildir. Bu nedenle, partisi parlamentoda azınlıkta olan başkanların, parla- mento çoğunluğunun desteğini kazanmak için koalisyon hükümeti oluşturmaya ve yürütme gücünü diğer partilerle paylaşmaya huku- ken ihtiyacı yoktur. Ancak son çeyrek yüzyılda hükümet sistemlerini konu alan kar- şılaştırmalı çalışmalar, koalisyonların parlamenter sistemlere özgü bir olgu olmadığını, başkanlık sistemlerinde de gittikçe artan bir oranda istikrarlı koalisyon örnekleri ile karşılaşıldığını ortaya koymuştur. Koalisyonlar, rejim krizleri ile boğuşmak zorunda kalacağı düşünü- len birçok üçüncü dalga başkanlık demokrasisinin şaşırtıcı başarısını açıklamak için başvurulan kilit kavramlardan birisi haline gelmiştir. Başkanlık sistemlerinde, parti sistemindeki parçalanma düzeyi arttık- ça yasama ile yürütme erkleri arasındaki gerilimlerin tırmanacağı ve demokrasinin çöküntüye uğrama ihtimalinin artacağı yönündeki ge- leneksel görüşün günümüzde fazla taraftarı kalmamıştır. Zira seçim- ler sonunda partisi parlamentoda çoğunluğu sağlayamayan başkan- ların, kabinesine diğer partilerden bakanları da dâhil ederek destek oranlarını artırdığı ve bu sayede başkanlık sisteminin bazı olumsuz sonuçlarından kaçınmayı başarabildikleri gözlenmiştir. Bu açıdan, ko- alisyonların, parlamenter sistemden ziyade, parti sistemindeki parça- lanmanın bir sonucu olduğu belirtilmelidir. 1 Murat Açıl, Latin Amerika Ülkelerinde Başkanlık Sistemi, On İki Levha Yayıncı- lık, İstanbul 2018, s. 13.