Türkiye Barolar Birliği Dergisi 149.Sayı

3 TBB Dergisi 2020 (149) Murat AÇIL I) KOALİSYON VE KOALİSYONCU BAŞKANLIK KAVRAMLARI Fransızca kökenli bir kelime olan koalisyon, “çeşitli güçlerin bir araya gelmesiyle oluşturulan birlik, ortak yönetim” 2 şeklinde tanım- lanmaktadır. Terimin siyaset bilimi literatüründeki kullanımı ise iki veya daha fazla siyasi grup veya aktörün, ortak bazı amaçlar üzerinde uzlaşmalarına, ortak amaçlara ulaşmak için güç birliğine gitmelerine ve bu süreçte aktif bir iletişim ve işbirliği içine girmelerine işaret et- mektedir. 3 Siyasi grup ve aktörler arasındaki işbirliği mekanizmaları; kurul- ma zamanı, kurulma amacı ve kurulduğu platform itibariyle çeşitlilik göstermektedir. Koalisyon türlerinden ilki, seçim kazanımlarını azamî düzeye çıkarmak amacıyla partilerin ortak bir strateji etrafında bir ara- ya gelmesini ifade eden “ seçim ittifakları ” ( electoral alliances ) veya “ seçim öncesi koalisyonlar ” ( pre-electoral coalitions )dır. Gerek parlamenter de- mokrasilerde gerekse başkanlık demokrasilerinde geniş bir uygulama alanı bulunan seçim ittifaklarında 4 ittifaka dâhil olan partiler, ortak bir aday veya liste üzerinde uzlaşır ve bu uzlaşı seçmen kitlesine ilan edi- 2 http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK. GTS.5b9a20a6b1d6a7.52913 500, E.T. 13.09.2018. 3 William M. Downs, “Coalition”, International Encyclopedia of The Social Sciences, Vol. I, Der. William A. Darity Jr., MacMillan Social Science Library, USA 2008, s. 586’dan aktaran A. Ersoy Kontacı, “Siyasî İstikrar Temelli Koalisyon Eleştirileri: Anayasa Hukuku Açısından Ampirik Bir Analiz”, TBB Dergisi, Y. 2016, S. 123, s. 34. Koalisyon ve ittifak kavramlarına ilişkin ayrıntılı bilgi için bkz. Ömer Ana- yurt/Ahmet Ekinci, “Koalisyonlu Başkanlık Sistemi ve Latin Amerika Uygulama- sı”, Ord. Prof. Dr. Ali Fuat Başgil’in Anısına Armağan, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2019, s. 233-237. 4 İleri düzeyde sanayileşmiş ve parlamenter sistemle yönetilen 20 ülkede, 1946-1998 yılları arasında gerçekleşen 292 yasama seçimini esas alan bir çalışmaya göre, se- çimlerin % 44’ünde en az bir seçim öncesi koalisyon oluşturulmuş; hükümetle- rin kabaca % 25’i ise seçim öncesi anlaşmalara riayet edilerek kurulmuştur (Sona Nadenichek Golder, “Pre-Electoral Coalition Formation in Parliamentary Democ- racies”, British Journal of Political Science , Vol. 36, No. 2, Y. 2006, s. 194). 11 Latin Amerika ülkesindeki 77 başkanlık seçimini esas alan başka bir çalışma, benzer bir sonucun başkanlık sistemleri için de geçerli olduğunu ortaya koymaktadır: Başkanlık seçimini kazanan adayların % 44’ü bir seçim ittifakı tarafından destek- lenmekte iken % 10’dan daha fazla oy alan adayların bir seçim ittifakı tarafından desteklenme oranı % 37’dir (Marisa Kellam, “Why Pre-Electoral Coalitions in Pre- sidential Systems?”, British Journal of Political Science , Vol. 47, No. 2, Y. 2017, s. 403-404).