Türkiye Barolar Birliği Dergisi 149.Sayı

124 Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında ... ıslahın yapılabilip yapılamayacağı, şayet ıslah yapılabilecekse bunun kapsamının ne olduğu noktasındadır. Bozma kararından sonra ilk derece yargılamasında tahkikata de- vam edilse dahi ıslahın mümkün olamayacağı, az önce bahsedilen İç- tihadı Birleştirme Kararlarında ön plana çıkan görüştür. Bu görüşün temel gerekçesi, bozma kararıyla yargılamanın belli bir seyre sokuldu- ğu, yapılacak ıslahla bu seyrin değiştirilerek bozmanın ve o ana kadar yapılan işlemlerin geçersiz kalacağı ve yargılamanın uzayacağı endi- şesidir. İşte bu endişe sebebiyle İçtihadı Birleştirme Kararlarında boz- madan sonra ıslah yapılamayacağı görüşü ağırlık kazanmıştır. Oysa meselenin bu yönü yanında bir başka yönünün de dikkate alınması gerekir. Gerek HUMK gerekse HMK hükümlerine göre tahkikat, muhake- menin sonuna kadar yapılır. Islah da tahkikatın sonuna kadar yapıla- bilen bir usul işlemidir (HMK m. 177, f. 1). Bozmadan veya kararın istinaf incelemesi neticesinde usuli sebep- lerle kaldırılmasından sonra dosya kendisine gönderilen ilk derece mahkemesince tahkikata devam edilmekteyse, bu tahkikatın bozma veya kaldırma sebebine göre gerçekleştirilmesi söz konusudur. Sorun; bozmaya uyulmasının veya kaldırma kararının gerekleri- nin yapılması durumunda oluşan durumun ıslahla bertaraf edileceği düşüncesidir. Fakat bu düşünce özellikle usule ilişkin bozma ve kal- dırma kararlarında bir anlam ifade etmemektedir. Örneğin, hiçbir tah- kikat işlemi yapılmadan görevsizlik veya yetkisizlik kararı verilmiş ve bu karar kanun yolu aşamasında bozulmuş veya kaldırılmışsa, artık bozmadan veya kaldırmadan sonra ıslah yapılamayacağını söylemek mümkün olmayacaktır. Bu halde bozma veya kaldırmanın kapsamı- nı değiştirecek bir husustan da söz edebilmek mümkün olmayacaktır. Ayrıca, aksine bir düşünce, gereksiz davaların açılmasına sebebiyet vererek usul ekonomisi ilkesini zedeleyecektir. Bozmanın veya kaldırmanın usule ilişkin nedenlerle değil de, esa- sa ilişkin nedenlerle gerçekleşmesi halinde dikkat edilmesi gereken husus, bozma kararına uyulmakla ortaya çıkan hukuki durumun orta- dan kaldırılamayacak olmasıdır. Değişiklik önerisiyle getirilen birinci fıkranın son cümlesindeki bu ibare, İçtihadı Birleştirme Kararlarında var olan endişenin giderilmesi amacıyla hükme eklenmiştir. Fıkranın