Türkiye Barolar Birliği Dergisi 149.Sayı

5 TBB Dergisi 2020 (149) Murat AÇIL toda çoğunluk desteğini sağlayabilecek bir hükümet kurma yolunun aranması gündeme gelecektir. 9 Parti sistemindeki parçalanma düze- yine bağlı olarak, koalisyon hükümetleri, birçok modern parlamenter demokrasinin ayrılmaz parçası haline dönüşmüştür. Keza son yıllarda yapılan araştırmalar, literatürdeki geleneksel öngörünün aksine, baş- kanlık sisteminde de hükümet koalisyonları oluşumunun istisnai bir nitelik taşımadığını ortaya koymuştur. Bu koalisyon türlerinin birbirlerinden bağımsız şekilde ortaya çıkması mümkünse de, çoğu durumda söz konusu olan, iki veya üç koalisyon türünün iç içe geçmesidir. Seçimlerden önce oluşturulan partiler arası ittifaklar, genellikle seçimlerin ardından oluşturulan ko- alisyon hükümetlerine sağlam bir temel teşkil etmektedir. Keza koalis- yonu oluşturan partilerin disiplin düzeyleri yüksek olduğu takdirde, her koalisyon hükümeti aynı zamanda bir yasama koalisyonuna kar- şılık gelmektedir. 10 Yasama ve yürütme erklerinin sert ayrımına dayanan kurumsal yapısının sonucu olarak, başkanlık sisteminin, partiler arası kalıcı iş- birliği mekanizmalarına kapalı olduğu öne sürülmüştür. İddia edilene göre, bir kez seçildikten sonra, impeacment gibi olağan dışı usuller dı- şında başkanın parlamento tarafından görevden alınamaması, başkan- lık seçimi öncesinde oluşturulan partiler arası ittifakların seçim sonrası koalisyon hükümetlerine dönüşmesini zorlaştırmaktadır. Öte yandan, çok partili Latin Amerika başkanlık demokrasilerinin koalisyon oluşu- munda göstermiş olduğu görece başarılı performans, geleneksel argü- manın sorgulanmasına yol açmıştır. Başkanlık sistemlerinin de çok partili parlamenter sistemler gibi koalisyon oluşumlarına açık şekilde işleyebileceğini Brezilya örneği üzerinden ortaya koyan Sergio Abranches, bu yeni rejim türünü “ koa- lisyoncu başkanlık ” ( coalitional presidentialism ) terimi ile ifade etmiştir. 11 Daha sonra bu terim, Brezilya başta olmak üzere, başkanın partisinin yasama çoğunluğunu elde edemediği ve başkanın etkin bir yönetim 9 Fuat Aleskerov/Hasan Ersel/Yavuz Sabuncu, Seçimden Koalisyona Siyasal Karar Alma, Efil Yayınevi, Ankara 2010, s. 236. 10 Cheibub/Przeworski/Saiegh, s. 570. 11 Timothy J. Power, “Optimism, Pessimism, and Coalitional Presidentialism: De- bating the Institutional Design of Brazilian Democracy”, Bulletin of Latin American Research , Vol. 29, No. 1, Y. 2010, s. 23.