Türkiye Barolar Birliği Dergisi 149.Sayı

7 TBB Dergisi 2020 (149) Murat AÇIL karıda zikredilen yazarların iddiasına göre, azınlık başkanları, başkan- lık sisteminin koalisyon oluşumuna izin vermeyen kurumsal yapısı nedeniyle kanunların çıkarılması için ihtiyaç duyduğu desteği diğer partilerden sağlayamayacak; sistem, yasama felçleri ve erkler arası ça- tışmalarla boğuşmak zorunda kalacak; tıkanıklığın aşılması, kimi za- man anti-demokratik müdahaleleri dahi gerektirebilecektir. Öte yandan, üçüncü dalga başkanlık demokrasilerinde, azınlık başkanlarının koalisyon oluşturmada sergiledikleri görece başarılı performans, bu beklentileri boşa çıkarmıştır. Sadece Latin Amerika’da değil, çok partili başkanlık sistemiyle yönetilen hemen her ülkede, azınlık başkanlarının istikrarlı koalisyon hükümetleri oluşturmayı ba- şardıkları gözlemlenmiştir. Başkanlık sistemi ile parlamenter sistemin koalisyon oluşumun- da gösterdiği performansı istatistiksel veriler ışığında inceleyen öncü nitelikli bir çalışma, Cheibub/Przeworski/Saiegh tarafından yapıl- mıştır. Yazarların, 1946-1999 yılları arasında 133 ülkede ortaya çıkan demokratik nitelikli 716 ayrı hükümeti incelemek suretiyle ulaştıkları sonuçları şu şekilde özetlemek mümkündür: Parlamenter sistemde se- çimlerin ardından tek partinin parlamentodaki sandalyelerin çoğun- luğunu elde etme oranı % 43,2 iken, başkanlık sisteminde bu oran % 55,5’tir. Parlamenter sistemde azınlık konumundaki partilerin % 78,1’i koalisyon hükümeti oluşturma yolunu tercih etmişken, azınlık baş- kanlarının koalisyon oluşturma oranı % 53,6’dır. Sonuç olarak, parla- menter sistemde koalisyonların daha yaygın olduğu iddiasının ispat- lanmasının yanında, başkanlık sisteminde koalisyon oluşumunun hiç de istisnai bir nitelik taşımadığı gösterilmiştir. 18 Bölgesel temelli yapılan araştırmalar da benzer bir sonucu ortaya koymaktadır. Negretto; 1978-2003 yılları arasında 18 Latin Amerika ül- kesinde görev yapmış 51 azınlık başkanından 27’sinin (%53) koalisyon hükümeti oluşturmayı tercih ettiğini göstermiştir. 19 1979-2006 yılları 18 Cheibub/Przeworski/Saiegh, s. 573-574. Cheibub/Przeworski/Saiegh’in kullan- dığı yöntemi takip eden ve zaman aralığını üçüncü demokrasi dalgasının başla- dığı tarih olan 1974 yılından başlatıp 2013 yılına kadar genişleten Chaisty/Power, azınlık başkanlarının koalisyon oluşturma sıklığını % 50,6 olarak ölçmüştür (Paul Chaisty/Timothy J. Power, “Flying Solo: Explaining Single-Party Cabinets Under Minority Presidentialism”, European Journal of Political Research , Y. 2018, s. 3-5). Bu çalışmanın da gösterdiği gibi, başkanlık sisteminde koalisyon oluşturma eğilimi, üçüncü demokrasi dalgasından günümüze artarak devam etmektedir. 19 Gabriel L. Negretto, “Minority Presidents and Democratic Performance in Latin