Türkiye Barolar Birliği Dergisi 149.Sayı

191 TBB Dergisi 2020 (149) Deniz ÇELİK / Işıl PAKİŞ Aydınlatılmış onam öğretisine önceleri sadece yasal boyutuyla yak- laşılmakta iken, daha sonra etik ve ahlaksal boyutu da değerlendirmeye alınmıştır. Bu gelişmeler ışığında yasal mevzuatlar yenilenmiş ve etik kodlar ortaya çıkmıştır. Yani ilk bakışta yasal bir gelişme gibi görünse de, dayandığı gerekçeler itibariyle ayrıca etik bir değerdir ve amacı in- san onurunu korumak ve bireye saygı ilkesini hayata geçirmektir. 11 Aydınlatılmış onam, bireylere kendi bedenleri üzerinde kontrol hakkı verir ve kişinin kendi bedenine uygulanacak her türlü tıbbi mü- dahaleyi belirleme ve bilme hakkı olduğu fikrine dayanır. Aydınlatıl- mış onamda amaç hastanın bilgilenmesini sağlamak ve hastanın bu bilgileri anladığından emin olmaktır. Bu yüzden hasta sosyokültürel seviyesine göre aydınlatılmalıdır. Bununla birlikte hastanın bu bilgile- ri anlayıp anlamadığı da denetlenmelidir. 12 Aydınlatılmış onamın temel bileşenlerini; bilginin hastaya açık- lanması, bilginin hasta tarafından anlaşılması, onamın gönüllü olması, hastanın onam vermeye yeterli olması, anladığının bilgilendirmeyi ya- pan tarafından denetlenmesi ve yetkilendirme olarak özetleyebiliriz. 13 1. Aydınlatma Aydınlatılmış onamın ilk aşaması hastayı aydınlatmaktır. Yani hastaya tıbbi müdahalenin yararları, olası tehlikeleri, alternatif tedavi- ler, tıbbi müdahalenin hastanın yaşantısını nasıl etkileyeceği gibi hu- suslar anlatılmalıdır. 14 Hekimlik Meslek Etiği Kuralları madde 26’ya göre; “Hekim hastasını, hastanın sağlık durumu ve konulan tanı, önerilen teda- vi yönteminin türü, başarı şansı ve süresi, tedavi yönteminin hastanın sağlığı için taşıdığı riskler, verilen ilaçların kullanılışı ve olası yan etkileri, hastanın Akyüz ve ark, s.349. 11 Nermin Ersoy, “Aydınlatılmış Onam Öğretisinin Gelişimi (The Development of The Informed Consent Doctrine)”, Türkiye Klinikleri Dergisi, 1995; 3 (1), s.1. 12 Zeynep Karaman Özlü, Münevver Kılıç, Ayşegül Yayla, “Cerrahi Aydınlatılmış Onam Hakkında Hastaların Bilgi Düzeyinin İncelenmesi”, Sağlık Bilimleri ve Mes- lekleri Dergisi , 2015 Jul 6;2, s.319; Aydınlatılmış Onam Kılavuzu, TTB UDEK Etik Çalışma Grubu, Ankara, 2013. 13 Aydınlatılmış Onam Kılavuzu. 14 Öğenler ve ark, s.129; Nermin Ersoy, Klinik Etiğin Önemli Bir Sorunu: Aydınlatıl- mış Onam. Türkiye Klinikleri J Med Ethics 1994; 2 (3): 131-136.