Türkiye Barolar Birliği Dergisi 149.Sayı

237 TBB Dergisi 2020 (149)  Merve ÜNAL AÇIKGÖZ / Hasan Tahsin FENDOĞLU / Abdul Samet GÜLLER aşımı” ve “mülkiyet hakkının ihlali” gerekçeleriyle Başkanı haksız bul- muş ve çelik şirketleri davayı kazanmış, Başkan Truman’ın Başkanlık Kararnamesi iptal etmiştir. 50 Bu kararın gerekçesinde Hâkîm Jackson, Başkanlık kararnamelerinin, sabit-donuk bir yetki olmadığını belirt- miş ve Başkanın yetkisini, üç kategoriye ayırmıştır. Hâkîm Jackson’a göre Başkanlık kararnameleri üçe ayrılır. Bi- rincisi , şayet Kongrenin rızası varsa Başkanın yetkisi maksimumdur. ABD Anayasasının veya Kongre’nin yetki vermesi halinde Başkan tam yetkilidir. İkincisi, Kongre ne inkâr etmiş ne de Başkana garanti vermemişse durum muğlaktır. Üçüncüsü, şayet Kongre ret etmişse, Başkanın şansı çok düşüktür. 51 Kısaca FYM Başkan’dan, kararnamesine, Anayasa veya kanundan dayanak bulmasını istemektedir. FYM, Başkanlık kararnamelerinin , eşitlik 52 ve hukuk devleti gibi önem- li anayasal ilkelere 53 uygun olup-olmadığına dikkat etmektedir. Bunun- la birlikte FYM, şayet Başkan, anayasal yetkisini aşmadığı ve yasamaya müdahale etmiyorsa, bu süreçte Başkanlık kararnamelerini etkin şekilde denetlememektedir. 54 FYM, 1789-1956 arasında sadece 16 Başkanlık karar- namesini Anayasaya aykırı bulmuştur. 55 1943-1997 arasında ABD Başka- nına karşı açılan 83 davadan sadece 14 ünü kişiler kazanmıştır. 56 ABD’de zaman zaman Başkan ile FYM arasında anlaşmazlıklar çıkabilmektedir. Örneğin FYM’nin dünya ekonomik krizinden (1929) sonra, sosyal içerikli kanunlara karşı çıkması, sendikaların tepkisine yol açmış ve FYM’nin kanunların Anayasaya uygunluğunu denetlemesi pek sevimli görülmemeye başlanmıştı. Başkan F. Roosevelt’in “yeni düzen” ( new deal ) politikasına karşı çıkan FYM’nin görüş farkı krize yol açmıştı. 50 Neil, s. 5; Chu-Garvey, s. 4. Bu kararda 6 FYM hâkimi Başkanı haksız bulmuş, 4 FYM hâkimi ise Başkanı haksız bulmakla birlikte farklı gerekçeye dayanmıştır; Contrubis, s. 6. 51 Chu-Garvey, s. 5; Contrubis, s. 7. 52 Equal protection claus; 1982/10 gibi (eşitlik). 53 Due Process Clause. Hukuk devleti kavramı modern anlamda Almanya’da ortaya çıkmış oradan Fransa’ya geçmiş bir kıta Avrupası kavramıdır. Mülk devleti ve hukuk tanımaz polis devletine karşı geliştirilmiştir; Atay, İdare Hukuku, Seçkin, 2018, s. 68-69. 54 Neil, s. 3. 55 Bkz. Youngstown Steel and Tube v. Sawyer davası; 343 US 579, 1951; Neil, s. 5; önemi için bkz. Chu/Garvey, s. 1. 56 Yasin Söyler, Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri, Ankara, 2018, s. 254.