Türkiye Barolar Birliği Dergisi 149.Sayı

16 Başkanlık Sisteminde Koalisyonlar tilerin siyasal yaşamdaki öncelikli hedeflerini açıklamayı amaçlayan başlıca modellere kısaca bir göz atmakta fayda vardır. Rasyonel tercih teorisi, siyasi partilerin tutumlarını üç ayrı mo- del üzerinden açıklamaktadır: “ oy beklentisi ” ( vote-seeking ), “ makam beklentisi ” ( office-seeking ) ve “ siyasa beklentisi ” ( policy-seeking ). Oy bek- lentisi modeli, her bir siyasi partinin seçmen desteğini azami düzeye taşıyarak hükümeti kontrol etmeyi amaçlayacağını varsayar. Makam beklentisi yaklaşımına göre, siyasi aktörlerin temel amacı, oylarını ar- tırmaktan ziyade, mümkün olduğu kadar fazla kamusal makamı ele geçirmek suretiyle yönetim aygıtını kontrol etmektir. Her iki modelde de siyasi partiler, ideolojik tutarlılıktan yoksun, seçimleri kazanarak iktidarı ele geçirmeyi amaçlayan pragmatist aktörler olarak görülür. Anthony Down’un ifadesiyle “ Partiler, izleyecekleri politikaları seçimleri kazanmak için oluşturmaktadırlar; yoksa seçimleri kazanmalarının nedeni, belli politikaları izlemek değildir ”. 43 Siyasa beklentisi modeli ise partile- rin kamu siyaseti üzerinde daha geniş bir tesir gücüne sahip olmayı amaçlayacaklarını ileri sürer. Seçmen desteğini artırmak ve daha fazla kamusal makamı kontrol etmek, siyasi partiler için kendiliğinden bir amaç değil, yalnızca partilerin ideolojik tercihlerini hayata geçirmele- rine imkân veren vasıtalardır. 44 Bumodellerin üçü de siyasal yarışın tek boyutuna vurgu yapmakta olup tek başına bütüncül bir resim sunmaktan uzaktır. Siyasi partiler, liderlerinin davranışları üzerinde çeşitli kısıtlamalar getiren karmaşık organizasyonlardır. Bu nedenle siyasi partileri, bu modellerin varsay- dığı gibi üniter ve sınırlandırılmamış aktörler olarak değerlendirmek mümkün değildir. 45 Gerçekte partiler, tek bir modele indirgenemeye- 43 Anthony Down, An Economic Theory of Democracy, Harper and Row, New York 1987, s. 28’den aktaran Kontacı, s. 43. 44 Siyasi partilerin temel hedeflerini açıklamayı amaçlayan yaklaşımlara ilişkin ayrıntılı bilgi için bkz. Kaare Strøm/Wolfgang C. Müller, “Political Parties and Hard Choices”, Policy, Office or Votes: How Political Parties in Western Europe Make Hard Decisions, Wolfgang C. Müller/Kaare Strøm (Editörler), Cambridge University Press, New York 1999, s. 5-9; Kaare Strøm, “A Behavioral Theory of Competitive Political Parties”, American Journal of Political Science , Vol. 34, No. 2, Y. 1990, s. 566-570; Joseph A. Schlesinger, “The Primary Goals of Political Parties: A Clarification of Positive Theory”, The American Political Science Review , Vol. 69, No. 3, Y. 1975, s. 840-849; Aleskerov/Ersel/Sabuncu, s. 217-219; Kontacı, s. 42-44; Bunker, s. 22-24; Altman, s. 263-264. 45 Strøm (1990), s. 569.