Türkiye Barolar Birliği Dergisi 149.Sayı

245 TBB Dergisi 2020 (149)  Merve ÜNAL AÇIKGÖZ / Hasan Tahsin FENDOĞLU / Abdul Samet GÜLLER ABD’de Başkanın iki türlü veto yetkisi vardır. 97 Birincisi paket veto- su olup, Başkanın, Kongrenin kabul ettiği kanunu kabul etmediğini 10 gün içerisinde bildirmesidir. Her iki meclisten geçen kanunların ( bill ) kanunlaşabilmesi için, başkanın on gün içerisinde tasvibi ( approve ) gere- kir. Kanun tasarılarını beğenmezse, yeniden görüşülmek üzere 10 gün içerisinde gerekçesiyle birlikte Kongreye iade eder. Bu durumda Kong- re (her iki meclis), ancak 2/3 çoğunluğuyla metni yeniden kabul ederse tasarı kanunlaşır. Ayrıca Başkanın paketin içerisinden bazı maddeleri iptal etmek yetkisi de vardır, buna kısmi veto denir. 98 İkincisi cep ve- todur ( pocket veto ); şayet Başkan, 10 gün içerisinde bir kanun tasarısını veto etmezse (kanun tasarısını cebinde tutarsa) buna „cep veto” denil- mektedir. 99 Başkan, Kongre tatile yaklaşırken, kabul edilen kanunu (pa- zar günleri hariç) 10 gün imzalamazsa yani onaylamaz ise veya veto da etmezse, kanun teklifi kesinleşmiş olmaz. Başkan gelen kanun teklifini bekletirse zımnen red etmiş olur ( pocket veto ). ABD’de veto edilen bir kanun her iki Meclis (Kongre) tarafından ayrı ayrı 2/3 çoğunlukla kabul edilmek zorundadır; veto ancak bu şekilde aşılabilir ( overriding ). 100 Bu durum ise hemen hemen imkânsız gibidir. Kongrenin vetoya rağmen ka- nun çıkarması çok zordur; vetonun aşılması nadiren görülmektedir. Başkan G. Cleveland , 1884-1888 ve 1892-1896 yıllarında 2 kez baş- kanlık yapmış ve tam 414 adet veto kullanmış, adı “Vetocu Başkan”a çıkmıştır. Başkan Roosevelt 631 ve Başkan Truman 250 kez kanunları veto etmiştir. ABD’de Başkanın vetosu zorlaştırıcı vetodur; mutlak ve- toya yakın bir etkiye sahiptir. ABD’de 1789’dan 1986’ya kadar toplam 2838 kanun veto edilmiş, bunların sadece 99 tanesi yani sadece %3 ü yeniden kanunlaştırılmıştır . Başkan Roosevelt 12 yıllık başkanlık döne- minde 631 kanunu veto etmiş, bunlardan sadece 10 tanesi yeniden ka- nun haline getirilebilmiştir. 101 Veto, Başkanın Kongre üzerindeki çok önemli bir yetkisidir. 102 97 Bkz. Clinton v. City of New York davası. 98 Devlet Personel Başkanlığı, ABD Kamu Yönetimi, 2016, s. 29. 99 David F. Forte, “Pocket Veto”, (Art. I, Sect 7, Cl. 2), The Heritage Guide to the Constitution, s. 89-91. Bu konuda önemli bir dava için bkz. The Pocket Veto Case, 279 U. S. 655 (1929). 100 Robert L. Morlan, American Government, Boston, 1975, s. 43. Pocket veto ile Baş- kanın yetkisini aşması durumunda Başkan sorgulanabilir. 101 Steven L. Emanuel, Constitutional Law, ABD, 2011, s. C-6,7. 102 Türkiye’de 2017 Anayasa değişikliği ile veto halinde Meclis’ten 2/3 değil, salt ço- ğunlukla (301/600) kabul koşulu getirilmiştir.