Türkiye Barolar Birliği Dergisi 149.Sayı

31 TBB Dergisi 2020 (149) Murat AÇIL disiplinini belirleyen yegâne faktör değildir. Benimsenen seçim sis- temi, ülkede hâkim olan siyasal kültür, parti sistemi, aday belirleme yöntemi gibi başka birçok faktör, partilerin disiplin düzeyi üzerinde hükümet sisteminin türüne göre çok daha belirgin etkiye sahiptir. 94 Dolayısıyla Linz’in 95 iddiasının aksine, başkanlık sistemiyle yönetilen ülkelerde de disiplin düzeyi yüksek partilerin ortaya çıkması olasıdır. Nitekim Arjantin, Uruguay, Şili 96 başta olmak üzere, Latin Amerika başkanlık demokrasilerinin genelinde siyasi partiler disiplinli yapıda- dır. Bu bakımdan, partilerin disiplin düzeyinin, koalisyonların inşası ve işleyişi üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi gereklidir. Çok partili başkanlık demokrasilerinde, siyasi partilerin disiplinli ve tutarlı yapıda olmalarının koalisyonların inşasını ve işleyişini ko- laylaştıran bir faktör olduğu kabul edilmektedir. 97 Disiplinli partile- rin bulunduğu ülkelerde başkanlar, her yasama meselesinde ad hoc koalisyonlar oluşturmak için patronaj ilişkilerine başvurmak zorunda kalmaz. Başkanlar, bireysel olarak milletvekilleri ile görüşmek yerine parti liderleriyle kalıcı anlaşmalar yapmayı tercih ederler. Bu durum, anlaşmaya dâhil olan aktörlerin sayısını azaltarak sürecin daha basit işlemesine yardımcı olur 98 . Partisi parlamentoda çoğunluğu sağlaya- mayan başkanlar, disiplinli partilerin dâhil olduğu bir çoğunluk koa- lisyonu oluşturmak suretiyle, koalisyon ortakları ile anlaşmaya vardı- ğı konularda parlamentoda kötü bir sürprizle karşılaşmayacağından emin olabilir. Ancak koalisyon içindeki partiler, koalisyon kararları doğrultu- sunda oy kullanmaları için milletvekillerini zorlayacak disiplin araç- larından yoksunsa, başkanın sunduğu veya desteklediği tekliflerin parlamentoda reddedilmesi her zaman ihtimal dâhilindedir. Böyle bir versitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C. 28, S. 1-4, s. 96-97; Nur Uluşahin, Anayasal Bir Tercih Olarak Başkanlık Sistemi, Yetkin Yayınları, Ankara 1999, s. 149; Linz (1994), s. 35; Açıl, s. 130. 94 Parti disiplinini etkileyen faktörlere ilişkin ayrıntılı bilgi için bkz. Özbudun, s. 107- 187; Turan, s. 89-100. 95 Linz (1994), s. 35. 96 Anayurt/Ekinci, s. 304. 97 Bkz. Scoot Mainwaring/Matthew Soberg Shugart, “Presidentialism and the Party System”, Presidentialism and Democracy in Latin America, Scott Mainwaring/ Matthew Soberg Shugart (Editörler), Cambride University Press, New York 1997, s. 419; Anayurt/Ekinci, s. 306; Özsoy Boyunsuz, s. 241-242; Açıl, s. 136-137. 98 Mainwaring/Shugart (1997-b), s. 419.