Türkiye Barolar Birliği Dergisi 150.Sayı

91 TBB Dergisi 2020 (150) Dilaver NİŞANCI rinin rutin olarak verilmesine 1930 yılında başlanmış, 1950-1960 yılları arasında toplam 14.431.000 çiçek aşılaması yapılmış ve 1957 yılından sonra çiçek vakası görülmemiştir. Görüldüğü üzere Cumhuriyetin ilk yıllarında ülke genelini tehdit eden salgın hastalıklarla mücadele çok etkin olarak yürütülmüş ve dünyaya örnek olacak sonuçlar da alın- mıştır. 18 II. SALGIN HASTALIKLAR ÖZELİNDE İNSAN HAKLARI DÜZLEMİNDE SAĞLIK HAKKI KAVRAMI, AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ’NDE DÜZENLENİŞİ VE AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ’NİN BAKIŞ AÇISI Sağlık, sadece hastalık ve sakatlığın olmayışı değil, bedence, ruhça ve sosyal yönden tam iyilik halidir. İlk defa İngiliz yazar ve hukuk adamı Thomas More tarafından Ütopya adlı eserinde değinilen sağlık hakkı, kişinin sağlığının korunması ve geliştirilmesini sağlayan haklar olarak tanımlanabilir ki bu durumda sağlık hakkı, mevcut sağlık siste- minde kişinin hasta olmadan önceki süreçte sağlığının korunması ve her kişiye nitelikli, eşit tıbbi bakım ve tedaviye ulaşabilme imkânının sağlanması anlamına gelmektedir. 19 Sağlık hakkı, sağlıklı olma hakkı şeklinde anlaşılamaz; bu hak kimi hak ve hürriyetleri içerir ki bunlar; (1) Sağlığını ve vücudunu kontrol ettirme hakkı, (2) İşkenceden uzak olma, rızası dışında tıbbi tedavi ve deneylere tabi olmama hakkı gibi müdahaleden uzak olma hakkı, (3) En yüksek düzeyde sağlığa erişebilmede eşitlik fırsatını sunan sağlık sistemine sahip olma hakkı. 20 Sağlık hakkı, ulusal ve uluslararası hukuk belgelerinde geleneksel olarak sosyal haklar arasında düzenlenmekte ve sosyal haklar için ön- görülen korumadan yararlanmaktadır. Bu haklar, kişilere isteme hak- kı veren, devlete de mali kaynakları ölçüsünde yerine getirebileceği pozitif yükümlülükler yükleyen haklar olarak kabul edilmektedir. 21 Geleneksel sosyal hak görüşü etkisiyle nasıl ki sağlık hakkı Birleşmiş 18 ibid 82–83. 19 Kâmil Alpteki̇n, “Sağlık Hakkı ve İnsan Hakları Üzerine Bir Değerlendirme” (2004) 12, Türkiye Klinikleri Journal of Medical Ethics-Law and History, 134,136. 20 Halil Kalabalık, İnsan Hakları Hukuku 2. baskı (Seçkin Yayıncılık, 2009) 295. 21 Selman Karakul, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Sağlık Hakkı -1” (2016) 3, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 169.