Türkiye Barolar Birliği Dergisi 150.Sayı

93 TBB Dergisi 2020 (150) Dilaver NİŞANCI gerçekleştirilebilmesi sağlık hizmetlerinin elverişli, ulaşılabilir, kabul edilebilir ve belirli bir kalitede olmasını zorunlu kılar), (2) Analık, ço- cuk ve üreme sağlığı hakkı, (3) Sağlıklı, doğal ve çalışılabilir çevre hak- kı, (4) Hastalıkları önleme, tedavi ve kontrol hakkı, (5) Sağlık imkân ve fırsatları, mal ve hizmetleri hakkı. 26 Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin sağladığı temel hak koru- ması, bireylerin özgürlük alanlarını devletin müdahalesine karşı ko- rumakla sınırlı olmayıp devletlerin pozitif tedbirler almak suretiyle bu hakları kullanılabilir hale getirmesi ve güvence altına alması da gerek- mektedir. 27 Nitekim gerek Avrupa İnsan Hakları Komisyonu ve gerek- se de Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi “ pozitif yükümlülükler” kavra- mını geliştirmişlerdir. 28 İfade etmek gerekir ki, AİHM’nin bu yaklaşımı uluslararası insan hakları hukukunun genel yaklaşımıdır ve bölgesel başka enstrümanlar tarafından da benimsenmiştir, Inter Amerikan Sözleşmesi de buna örnek olarak gösterilebilir. 29 Pozitif yükümlülükler kavramı müelliflerce farklı şekillerde tanım- lanmaktadır. Nitekim Harris, O’Boyle ve Warbrick, sosyal gerçeklikte insan haklarının etkinliğini sağlamak, temel hakların üçüncü kişiler tarafından ihlâl edilmesini önlemek ve haklardan etkili şekilde yarar- lanabilmek için devlet tarafından alınması gereken önlemler şeklinde bir tanım getirirken; Schutter, uyulmaması halinde yalnızca başvuru- cunun veya küçük bir grubun değil, aynı zamanda geniş bir kesimin, hatta bütün toplumun etkileneceği her türlü yükümlülük şeklinde bir sonuca ulaşmaktadır. 30 AİHM, pozitif yükümlülük kavramına yönelik olarak bir tanım vermemekte, temel bir hakkın kapsamı dâhilinde yapılacak her tür- 26 Kalabalık, 297-299. 27 Durmuş Tezcan/M.Ruhan Erdem/Oğuz Sancakdar, Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu 2. baskı (Seçkin Yayıncılık, 2004) 205. 28 Yüksel Metin, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Yaşamın ve Sağlığın Korun- ması ile İlgili Olarak Taraf Devletlere Yüklediği Pozitif Yükümlülükler” (2010) 7, Uluslararası İlişkiler Dergisi, 112. https://www.uidergisi.com.tr/yazilar/avrup- a-insan-haklari-sozlesmesinin-yasamin-ve-sagligin-korunmasi-ile-ilgili-olarak- taraf-devletlere-yukledigi-pozitif-yukumlulukler E.T. 20.08.2020. 29 Kemal Şahin , “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukukunda, Doğal Afetlerde Yaşam Hakkı ve Mülkiyet Hakkı Bağlamında Devletin Sorumluluğu: Budayeva Kararı” (2013) 19, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 77–78. 30 Metin, 113.