Türkiye Barolar Birliği Dergisi 150.Sayı

95 TBB Dergisi 2020 (150) Dilaver NİŞANCI Sözleşme sadece Yüksek Sözleşmeci Devletleri Sözleşme’nin so- mutlaştırdığı insan hak ve özgürlüklerine saygı göstermekle yükümlü kılmamaktadır; ayrıca sonuç olarak, bu hak ve özgürlüklerin kullanı- mının güvence altına alınması için bu makamların herhangi bir ihlali ilk aşamada engellemesi veya bunlara karşı hukuk yolu oluşturması gerekmektedir. Devletin yüksek makamları altlarından Sözleşme’nin yerine getirilmesini isteme görevine sahiptirler ve bu konuda bunu güvence altına alamama ehliyetsizliğinin arkasına sığınamazlar. AİHM, Sözleşme’ye ilişkin yorumlarında, Sözleşme’de yer alan çoğu güvencenin devletin keyfi müdahalelerine karşı bireyi koruma amacı taşıdığını belirtmekle birlikte her geçen gün Sözleşme’deki hak- ların etkili şekilde korunmasını sağlamak için klâsik özgürlük hakla- rından pozitif yükümlülükler de çıkarmaktadır. Mahkeme bu konuda özellikle 2, 3, 8, 10 ve 11’inci maddelerin pozitif yükümlülükler içerdi- ğini belirtmektedir. 37 Yukarıdaki paragraflarda da ifade edildiği üzere esas itibariyle AİHS, devletin müdahalelerine karşı bireyleri koruyacak özgürlükleri içermektedir. Sözleşme’de yaşamın ve sağlığın korunması ile ilgili ola- rak ilk planda göz önünde tutulacak iki norm bulunmaktadır. Bunlar yaşama hakkını güvence altına alan 2’nci madde ve özel hayata ve aile hayatına saygı hakkını düzenleyen 8’inci maddedir. Yaşamın ve sağ- lığın korunması söz konusu olduğunda bu iki maddedeki özgürlük haklarının göz önünde tutulması gerekir. Bu haklara yönelik müda- haleler devlet organlarından gelebileceği gibi devlet dışı organlardan veya devletin ihmalinden de doğabilmektedir. AİHM önüne gelen davalarda sağlık hakkıyla ilgili sorunları, AİHS ve Ek Protokollerde güvenceye alınan haklar bağlamında değer- lendirmiştir ki; yaşam hakkı, işkence-insanlık dışı ve aşağılayıcı mua- mele yasağı, kişi özgürlüğü ve güvenliği, adil yargılanma hakkı, özel ve aile hayatına saygı hakkı, düşünce, vicdan ve din özgürlüğü, ifade özgürlüğü, toplantı ve dernek kurma özgürlüğü, ayrımcılık yasağı bu haklar arasında sayılabilir. Bu yaklaşım AİHM’ nin sağlık hakkının hangi yönüyle ilgilendiğini tam olarak ortaya koymaktan uzaktır. 38 tur?i=001-61875 E.T. 20.08.2020. 37 Metin, 120. 38 Karakul, 174.