Türkiye Barolar Birliği Dergisi 150.Sayı

98 Salgın Hastalıklar ve Salgın Hastalıklar Özelinde Sağlık Hakkına Avrupa İnsan Hakları ... kararda, 2’nci maddenin yalnızca devleti temsil eden kişilerin kuvvet kullanması sonucunda meydana gelen ölümleri kapsamadığını aynı zamanda devletlere, topraklarında yaşayan kişilerin yaşamlarını ko- rumak için gerekli önlemleri almaya yönelik pozitif bir yükümlülük yüklediğini vurgulamıştır ki bu yükümlülük her şeyden önce, devletin yaşama hakkını tehdit eden durumlara karşı etkin bir caydırma meka- nizması oluşturacak yasal ve idari çerçeveyi oluşturmasını gerektir- mektedir. Mahkemeye göre, yetkililer dikkatlerine sunulan tehlikeyi ortadan kaldırmak için pozitif ödevlerinin gerektirdiği tedbirleri alma yükümlülüğü altındadır. Bu tehlike ölümcül hale gelmeden önce Üm- raniye çöplüğüne gaz tahliye sistemlerinin yerleştirilmesi etkin bir ön- lem olabilirdi. Bu şekilde bir önlem Türk Anayasası’nın 65’inci madde- sine aykırı bir şekilde kaynakların aşırı kullanımını teşkil etmeyeceği gibi hükümetin iddia ettiği siyasal sorunlara da yol açmazdı. Bu Türk hukukuna aykırı olmayacağı gibi hükümetin Mahkemenin önünde dile getirdiği insani kaygıların da daha iyi bir göstergesi olurdu. 47 Mahkemeye göre Sözleşme’nin 2’nci maddesinden doğan devle- tin pozitif yükümlülüğü, halk sağlığı alanında da uygulanır. Bu yü- kümlülük devlet hastanelerini kapsadığı gibi özel hastaneleri de kap- samına alır ve bu kurumların hastalarının yaşam haklarını korumak için tedbirler almasını gerektirir. Kuşkusuz ki bu tedbirlerin denetlen- mesi devletlerin etkili bir bağımsız adli sistem kurmalarını da zorunlu kılar. 48 Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi zorunlu aşı konusunu Sözleş- me’deki vücut bütünlüğünü de kapsayan özel yaşam kapsamında gör- mektedir. AİHM’ye göre, zorunlu aşı küçük çaplı da olsa kişinin vücut ve psikolojik bütünlüğüne bir müdahaledir ve bu tarz müdahalelerin öncelikle kanun ile düzenlenmiş olması gerekmektedir. Kanuni dü- zenlemenin yokluğu halinde müdahale doğrudan insan haklarına ay- kırı hale gelmektedir. Kanuni düzenlemenin varlığı halinde de AİHM, zorunlu aşının, sağlığın korunması amacını gütmesi ve demokratik bir toplumda gerekli bir müdahale olması şartlarını aramaktadır. Salgın bir hastalıkla mücadele amaçlı zorunlu aşı, AİHM içtihadında, kamu 47 Durmuş Tezcan/M. Ruhan Erdem/Oğuz Sancakdar/R. Murat Önok, İnsan Hak- ları El Kitabı 5. baskı (Seçkin Yayıncılık, 2014) 116-119. 48 ibid 124.