Türkiye Barolar Birliği Dergisi 150.Sayı

28 Uzun Tutukluluk Bakımından Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda Kanun/Başvuru ... ma kararı CMK m. 101’e uygun bir şekilde alınmamış olabilir; fakat ilk kez verilen tutuklama kararında bazı eksikliklerin bulunması, tutukla- ma kararını doğrudan temel hak ihlal eden bir karara dönüştürmeye- cektir. Zira tutuklama kararına karşı kanun yolu olarak kabul edilen itiraz üzerine maddi ve hukuki inceleme yapacak olan itiraz mercii bu eksiklikleri giderebilecektir. 105 Ancak itiraz kanun yolunun, kanun yol- larının tüketilmesi mevzusu bakımından ne zaman tüketilmiş kabul edileceğinin de belirlenmesi gerekmektedir. CMK m. 104/2 son cümlede; soruşturma ve kovuşturma evrele- rinde şüphelinin veya sanığın salıverilmesinin istenebileceği, tutuklu- luk hâlinin devamına veya salıverilmesine hâkim veya mahkeme tara- fından karar verilmesi hâlinde, ret kararları dışında kabul kararlarına da itiraz edilebileceği belirtilmektedir. 106 Bireysel başvurunun kabul edilebilirliği için olağan kanun yolla- rının tüketilmesi gerektiğinden bahsedildi. Bu noktada, uzun tutuklu- luk hâli bakımından, itiraz sürecinin hangi aşamada başlayıp tamam- lanacağının belirlenmesi önem arz etmektedir. Tutukluluk hâline özgü olarak, itiraz kanun yoluna ilişkin hükümler değerlendirilmelidir: Şüpheli veya sanık CMK m. 104’e göre, soruşturma ve kovuştur- ma evrelerinin her aşamasında salıverilmeyi talep edebilmektedir. Do- layısıyla bireysel başvurudan önce salıverilme talebi imkânına sahip sanığın, bu talebi hakkında mahkeme karar vermektedir. Şayet sanığın tutukluluğu hakkında devamına ya da uzatılmasına karar verilmişse bir başka hukuki imkân olarak, CMK m. 268/1’e göre, ilgililer kararı öğrendiği günden itibaren yedi gün içinde kararı veren mercie 107 bir 105 Feridun Yenisey, “Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Kararlarının Ceza Muhakemesi Hukuku Açısından Değerlendirilmesi: Tutuklama”, Anayasa Yargısı Dergisi, S. 33, 2016, s. 221. 106 696 sayılı KHK (R.G. Tarihi: 24.12.2017, R.G. No: 30280) m. 93 ile “Ret kararına” ibaresi “Bu kararlara” şeklinde değiştirilmiş, daha sonra bu hüküm 01.02.2018 ta- rihli ve 7079 sayılı Kanun m. 88 ile aynen kabul edilerek kanunlaşmıştır. 107 “Uygulamada, tutuklama kararını veren hâkime itiraz dilekçesi verilmekte, an- cak dilekçenin incelenmesi sırasında nöbetçi hâkim görevde olduğundan onun tarafından incelenerek itiraz üzerine karar düzeltilmekte veya incelemeye yetkili mercie gönderilmektedir. Bu uygulamaya yönelik olarak, kararı veren hâkimin incelemesinin kanun tarafından öngörülmüş olduğu, kararını düzeltecek kişinin de ancak bu hâkim olabileceği eleştirisi yöneltilmektedir. Kanaatimizce, bu ko- nuda kanuna bir aykırılık söz konusu değildir. Burada hâkim, makam itibarıyla süjedir. Geri alma/gözden geçirme talebi makama yapılır, inceleyen ise nöbetçi hâkim olabilir”, görüş için bkz. Ünver/Hakeri, s. 516.