Türkiye Barolar Birliği Dergisi 150.Sayı

37 TBB Dergisi 2020 (150) Burcu ZOĞLAR DURMAZ melidir. Belli bir zamandan sonra, örneğin ilk derece mahkemesinde mahkûmiyet hükmü verilmesi sebebiyle, halihazırda özgürlüğünden mahrum olan birey bakımından m. 5/3 ve m. 5/4’de yer alan “ser- best bırakılma hakkı” ortadan kalkmayacaktır. Bu nedenle de İHAM ya da AYM tarafından “hükme bağlı” tutukluluk hâlinde, bireyin ser- best kalması imkanının artık bulunmadığı şeklinde bir sonucun hiçbir hukuki açıklaması bulunmamaktadır; zira kesinleşmiş bir mahkeme kararı bulunmamaktır ve kişinin serbest bırakılması asıldır. Tutuklulukta azami süreleri düzenleyen CMK m. 102’nin lafzına bakıldığında yer alan sürelerin, soruşturma, kovuşturma ya da isti- naf-temyiz aşaması ayrımı yapmaksızın ceza muhakemesinin tama- mı için geçerli olduğu açık bir şekilde ortadadır. 137 Buna karşın AYM, mahkûmiyetle birlikte verilen “tutukluluğun” devamına ilişkin karar- ları, tutukluluğun sona ermesi olarak değerlendirmeye devam etmek- tedir. 138 Belirtmek gerekir ki CMK m. 108 kapsamında, her ay yapılan tu- tukluluk incelemesi sonucu verilen hâkim veya mahkeme kararları hakkındaki bireysel başvurularda AYM, İHAS m. 5/4 ve Anayasa m. 19/8’in incelemesinde, kabul edilemezlik kararları vermektedir. Ka- rarlarda tutukluluğun resen incelenmesi durumunda, özgürlüğü kı- sıtlanan kişiye tanınan yargı merciine başvurma hakkı kapsamında bir değerlendirme yapılmadığı gerekçesi ile CMK m. 108 kapsamındaki bu incelemeler Anayasa m. 19/8 kapsamında değerlendirilmemekte- dir. 139 137 Abdullah Batuhan Baytaz, “Hükme Bağlı Tutukluluk”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, İstanbul, 2018, S.2, s. 143. 138 “…Somut olayda başvurucunun 2/9/2016 tarihinde tutuklandığı, hazır bulun- duğu duruşmada Adana 11.Ağır Ceza Mahkemesinin 29/9/2017 tarihli kararı ile mahkûmiyetine ve tutukluluk hâlinin devamına karar verildiği anlaşılmıştır. Buna göre ilk derece mahkemesinin 29/9/2017 tarihli mahkûmiyet ve tutuklulu- ğun devamı kararı ile başvurucunun tutukluluk hâli sona ermiştir. …”, Mustafa Kökten Başvurusu, 09.10.2019, Başvuru No 2018/5774, https://kararlarbilgiban- kasi.anayasa.gov.tr/BB/2018/5774?BasvuruNoYil=2018&BasvuruNoSayi=5774 &BasvuruTarihiBaslangic=26%2F02%2F2018, Erişim 25.12.2019. 139 “…İstanbul 15. Ağır Ceza Mahkemesi, yargılama boyunca 5271 sayılı Kanun’un 108. maddesi uyarınca yirmi iki kez resen dosya üzerinden tutukluluk inceleme- si yaparak başvurucunun da aralarında olduğu tutuklu sanıkların tutukluluk hâllerinin devamına karar vermiştir. Bununla birlikte anılan incelemeler, talep üzerine gerçekleştirilmediğinden bu incelemeler Anayasa’nın 19. maddesinin kapsamına dâhil değildir…”, Cihan Karabay Başvurusu, 08.11.2017, Başvuru No