Türkiye Barolar Birliği Dergisi 150.Sayı

45 TBB Dergisi 2020 (150) Burcu ZOĞLAR DURMAZ kuralın mutlak uygulanmadığı anlaşılmaktadır. Denilebilir ki AYM, hak ve özgürlüğü ihlal edildiği iddiasında olan herkesin, bu iddiası- nı layıkıyla ulaştırabileceği ve neticelendirebileceği bir hukuk yoluna başvurmasını garanti altına almak istemektedir. Bu sebeple AYM ta- rafından başvuru konularıyla bağlantılı olarak tüm kanun yolları, ula- şılabilirlik; etkililik, kriterler bakımından ayrıntılı olarak incelenmek- tedir. Tutuklulukta makul sürenin aşıldığı iddialarına ilişkin tahliye taleplerinde; 158 bireysel başvuru neticesinin, varsa ihlali sonlandıracak bir işlevde olup olmamasını gözettiği kararları, bireysel başvurunun etkililiği bağlamında büyük önem arz etmektedir. Kanun yollarının tüketilmemesi nedeniyle başvurunun esasına ilişkin inceleme dahi yapılamayacak olması bu usul şartının özenle uy- gulanması gereğini ortaya çıkartmaktadır. Zira AYM ya da İHAM’ın ikincil niteliği önemlidir; fakat bundan daha önemli olan ise bu ku- rumlara yapılan bireysel başvuruların etkililiğidir. Oysaki Anayasa ve İHAS’daki temel insan haklarının kullanılabilmesi ve korunmasındaki önemi ortadan kaldıracak şekilde bir “başvuru yollarının tüketilme- diği gerekçesiyle kabul edilemezlik” kararı, yeri geldiğinde bireylerin temel hak ve özgürlüklerden yararlanmamasının sebebi hâline dönü- şebilecektir. 159 Bir diğer yakın ihtimal ise İHAS m. 18’in ihlalidir. 160 Bahsi geçen durumun büyük bir çelişki teşkil edeceği, insan hak- ları doktrinin bu zamana kadarki tüm birikimi göz önüne alındığında, açıktır. Hukuk devleti, kuvvetler ayrılığı ilkelerinin kabulü, yürütme, yasama ve yargı ayrımı ve konumuz özelinde ise AYM’ nin varlığı (ve AYM’ye bireysel başvuru imkanı) en genelde sadece insana yöneliktir, insanın suç işlemiş de olsa onuru ve hakları ile yaşaması için vardır. Bu ilkeler günümüzde evrenseldir; tüm insanlığa aittir ve bunlar insan olarak yaşayabilmek, sanığın insan olduğu unutulmadan yargılanabil- mesini gerektirir. Bu noktada kuvvetler ayrılığı ilkesinin bir sonucu olarak her bir kuvvetin sahip olduğu “kamu gücünün” denetimi önem- 158 Murat Narman Başvurusu, 02.07.2013, Başvuru No 2012/1137. 159 Selahattin Demirtaş Başvurusu, 21.12.2017, Başvuru No 2016/25189, p. 119, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Basvurular/tr/pdf/2016-25189.pdf, Erişim 31.12.2019. 160 Demirtaş/Türkiye, 20.11.2018, 14305/17, p. 258 https://hudoc.echr.coe.int/eng # {%22appno%22:[%2214305/17%22],%22itemid%22:[%22001-187961%22]}, Erişim 31.12.2019; Kavala/Türkiye Başvurusu, 10.12.2019, 28749/18, p. 232, https://hu- doc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-199515%22]}, Erişim 31.12.2019.