Türkiye Barolar Birliği Dergisi 150.Sayı

52 Türk Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Af Yetkisinin Kullanımı Özellikle 1961 Anayasası döneminde çıkarılan 15.05.1974 tarihli Cumhuriyetin 50. yılı Nedeniyle Bazı Suç ve Cezaların Affı Hakkındaki 1803 sayılı Kanun’un 5. maddesinin A bendinin şekil yönünden iptal edil- mesiyle Kanun’un kapsamı kanun koyucunun iradesi dışında genişle- miştir. Bu durum, eleştiri oklarını Anayasa Mahkemesi’ne yöneltmiş, Mahkeme’nin, Meclis’in yasama yetkisini gasp ettiği yorumlarına ne- den olmuştur. Anayasa Mahkemesi benzer tutumunu sonraki “af ka- nunlarında” da sürdürmüştür. İtiraz veya iptal davasıyla önüne gelen bu türden kanunların bazı hükümlerini bazen esastan bazen ise şekil yönünden iptal etmiştir. I. AF KAVRAMI ve HUKUKİ NİTELİĞİ Devletin cezalandırma yetkisinden feragat etmesi anlamına gelen af, bazen kamu davasını düşüren veya kesinleşmiş bir ceza mahkûmiyetini bütün kanuni sonuçlarıyla ortadan kaldıran, değişti- ren veya hafifleten, bazen mahkûmiyeti bütün neticeleriyle ortadan kaldıran yasama ya da yürütme organının yaptığı kamu hukuku ta- sarrufudur. 1 Yasama ya da yürütme organı tarafından kullanılacak af yetkisi- nin kaynağı Anayasa’dır. Zira bu yetkinin hangi organca ve ne şekilde kullanılacağını Anayasa belirlemiştir. Ceza hukuku ise meseleyi tek- nik boyutları ile ele almaktadır. 2 Her ne kadar yargısal sonuçları da olsa af işlemi bir yargısal ta- sarruf olarak nitelendirilemez. Yargılama, bir hukuki uyuşmazlığın yargılama usullerine uyularak yargı organlarınca çözümlenmesi iken af yetkisi suçun işlenmesinden sonra ortaya çıkan ceza veya infaz iliş- kisini ortadan kaldırmakta 3 ya da söz konusu bir genel afsa yargılama- nın yapılmasını engellemektedir. Kaldı ki az önce belirttiğimiz veçhile 1982 Anayasası, af yetkisinin TBMM’ye ve Cumhurbaşkanı’na ait ol- duğunu açıkça düzenlemiştir. 1 Mehmet Emin Artuk/Ahmet Gökcen/A. Caner Yenidünya, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Adalet Yayınevi, Ankara, 2014, s. 902; Adem Sözüer, “Türk Hukukunda Af, 4454 ve 4616 sayılı Kanunlarda Öngörülen Şartla Salıverilme ve Ertelemeye İlişkin Hükümlerin Hukuksal Niteliği ile Bu Hükümlerin Anayasaya Uygunluğu Sorunu”, Anayasa Yargısı , Sayı 18, 2001, s. 223. 2 Selâhattin Keyman, Türk Hukukunda Af (Genel Af-Özel Af), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No:199, Ankara, 1965, s.1. 3 Sözüer, s.223; Keyman, s. 3.