Türkiye Barolar Birliği Dergisi 151.Sayı

305 TBB Dergisi 2020 (151) Abdurrahman Ali YILDIRIM nun üzerinde durmak gerekmektedir. “ Biyoteknoloji ” terimi en geniş tabiriyle canlılığa yönelik olan, biyoloji biliminin konu alanı içerisinde yapılan teknolojik çalışmaları ifade etmektedir. Biyoteknolojinin de- tayda küçük farklılıklar arz eden çeşitli tanımları vardır. En bilinen tanımı ile biyoteknoloji , canlılık üzerinde uygulanan birtakım süreç ve teknikleri ifade etmekle birlikte organik bileşenler, bakteri ve virüs- ler, hücreler, dokular, organlar gibi canlılığa ilişkin konularda biyoloji bilimini kullanarak manipülasyonlarda bulunan bir alandır. 3 Avrupa Biyoteknoloji Federasyonu’na göre biyoteknoloji , mikroorganizma ka- biliyetlerinin, kültürlenmiş doku hücrelerinin ve bunları oluşturan madde ve yapıların teknoloji ile kimya, mikrobiyoloji ve mühendislik bilimlerinin entegre kullanımını ifade etmektedir. 4 Hukuki yönünü değerlendirmeden önce biyoteknoloji hakkında şu gerçekliğin altını çizmek gerekir: Makine ve sanayi devrimi sonra- sında gittikçe gelişen teknoloji ve mühendislik, zamanla biyoloji ve tıp bilimi için de büyük kabiliyetler sunabilecek duruma gelmiştir. İnsan ve diğer canlılıların doğal varlığına müdahale noktasında bilim, baş döndürücü bir ilerleme kaydetmektedir. Bu konuda kırılma noktası sayılabilecek en önemli gelişmelerden; 1950’lerdeki DNA’nın keşfi ve 1990’da başlayan, 2003 yılında tamamlanan insanın gen haritasını çıkarmaya dair İnsan Genom Projesi’dir (HGP, The Human Genome Project). 5 Bu proje ile tarihte ilk defa insanın genetik kodları tamamıyla okunabilmiş ve bir deyişle biyoteknoloji çağına adım atılmıştır. Ardın- dan 2012 yılında genetik manipülasyon konusunda ciddi kolaylık ve verimlilik sağlayan CRISPR adlı yöntemin yayınlanması da bilim ca- miasında geniş bir yankı uyandırmıştır. 6 3 Merriam-Webster,Biotechnology, https://www.merriam-webster.com/dicti- onary/biotechnology (erişim: 19.12.2018) 4 Bull, A. T., Holt, G., and Lilly, M. D., “Commercial Biotechnology: An Inter- national Analysis, Definitions of Biotechnology”, Biotechnology: International Trends and Perspectives, Organisation for Economic Co-Operation and Deve- lopment, Paris, 1982, s. 503 5 İnsan Genom Projesi (Human Genome Project ) National Genome Research Ins- titute, The Human Genome Project, https://www.genome.gov/human-genome- project (erişim: 30.08.2020) 6 CRISPR, açılımı Düzenli Aralıklarla Bölünmüş Palindromik Tekrar Kümeleri (Clustered Regularly Interspaced Short Palindromic Repeats), oldukça düşük bir maliyetle ve kolay bir şekilde bitki, hayvan ve insan genomunda değişiklik yapılabilmesine imkan veren ve yakın zaman önce keşfedilen gen düzenleme uygulamalarından birisidir. 2020 Nobel Kimya Ödülüne CRISPR konusundaki