Türkiye Barolar Birliği Dergisi 151.Sayı

313 TBB Dergisi 2020 (151) Abdurrahman Ali YILDIRIM Tedavi amacıyla gerçekleştirilen tıbbi müdahalelerde tıbbi gereklilik koşulu, endikasyonun varlığı ile sağlanmaktadır. Salt tedavi maksa- dını içermediği kabul edilen estetik operasyonlarda veya sünnet gibi medikal uygulamalarda olduğu üzere sosyal endikasyon ve psikolojik endikasyon şeklinde tıbbi gerekliliğin var olduğu savunulmakta ve müdahale hukuka uygun kabul edilmektedir. 23 İnsana yönelik biyoteknoloji uygulamalarında tedavi maksatlı müdahalelerin önemli bir kısmını, üremeye ilişkin tıbbi müdahaleler oluşturmaktadır. Bu kapsamda modern biyotıp uygulamalarında tar- tışmalara konu olan taşıyıcı annelik uygulamaları, yapay rahim uy- gulaması ve mitokondriyal DNA transferi konusuna kısaca değinmek gerekmektedir: Taşıyıcı annelik tüp bebek uygulamalarından bir alt uygulama türü olarak, laboratuvar ortamında döllenen hücrenin yumurtası alı- nan kadından başka bir kadının rahmine yerleştirilmesi durumudur. Böylelikle doğan bebeğin bir biyolojik genlerini aktaran bir de doğum yaparak dünyaya getiren iki adet annesi bulunmaktadır. 2238 sayı- lı Kanun’da yapılan 15.11.2018 tarihli düzenleme ile taşıyıcı annelik mevzuatımızda açıkça yasaklanmıştır. 24 Fakat birtakım ülkelerde irade özerkliği ve üreme hakkına öncelik tanınması vurgusu ile taşıyıcı an- nelik uygulamarına izin verildiği görülmektedir. 25 Bu konudaki bir diğer teknolojik gelişme ise yapay rahim uygula- ması (AW, artificial womb) olarak da adlandırılan bir fetüs için doğal anne rahminin oluşturulması ile bir bebeğin dünyaya getirilmesidir. Uehiro Centre for Practical Ethics, University of Oxford, 15 Mart 2018, Rotman Institute of Philosophy, https://youtu.be/5Ab4WQHNGmc (erişim: 23.10.2020) 23 Hakeri, s.363 24 2238 sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun’un Ek 1. madde hükmü şu şekilde açıkça yasaklamaktadır: “Eşlerden biri veya her ikisinden alınan üreme hücreleri ve bu hücrelerden elde edilen embri- yonun, başka kişilere uygulanması yoluyla çocuk sahibi olmak ve taşıyıcı annelik yapmak yasaktır” Ayrıca Türk Medeni Kanunu’nun 282’nci maddesinde “Çocuk ile ana arasında soybağı doğumla kurulur” şeklinde doğumu yapanın anne sayı- lacağı dolaylı olarak ifade edilmektedir. 25 Birtakım ülkelerde taşıyıcı annelik konusunda bir kısıtlama bulunmadığı bilin- mekte ve bu şekilde taşıyıcı annelik uygulamalarını çoklukla başvurulduğu gö- rülmektedir. (Oleh Klymchuk, “Ukrayna’da taşıyıcı annelik furyası”, Deutsche Welle Türkçe, 15.09.2018, https://p.dw.com/p/34t6U , erişim 23.10.2020)