Türkiye Barolar Birliği Dergisi 151.Sayı

315 TBB Dergisi 2020 (151) Abdurrahman Ali YILDIRIM de ifade edilen böylesi bir durumda mitokondrial hastalıklara sahip bir bireyin üreme hakkı karşısında bu uygulamanın muhtemel bütün sonuçları ile gelecek nesillere yönelik olası meseleler kapsamlı olarak değerlendirilmelidir. Tedavi maksatlı biyoteknoloji uygulamalarının bir diğer alanı ise organ ve doku nakline ilişkin tıbbi müdahalelerdir. Nakil için organ ve dokunun kimden/neyden alındığına/edinildiğine dair tasnif yapmak mümkündür; ölü insandan alınan organ ve dokular, yaşayan insandan alınan organ ve dokular, hayvanlardan alınan/edinilen organ ve do- kular ile biyomateryal kullanılarak üretilen organ ve dokular şeklinde sınıflandırılmaktadır. Bütün bu yöntemlerin farklı muamele ve tehli- keleri konu edinmesi hasebiyle, farklı hukuki sınırlama ve rejimlere tabi tutulması gereği aşikardır. Örneğin rahim nakli olarak da adlan- dırılan uterus transplantasyonu konusunda değerlendirme yapılırken; rahiminin hayat kurtarıcı olmayan bir organ olduğu ve/fakat nakil iş- leminin yaşam kalitesini artırmaya yönelik olabileceği, taşıyıcı annelik uygulamasının alternatifi olabileceği, donörün ve alıcının karşılaşabi- leceği riskler, ölüden rahim nakli halinde karşılaşılabilecek durumla- rın her birisi ayrı ayrı göz önünde bulundurulmalıdır. 31 2- Geliştirme Maksatlı Tıbbi Müdahaleler İnsanı geliştirmeye yönelik genetik, sibernetik veya nörobilim alanlarındaki biyoteknoloji uygulamalarında ciddi birtakım çalışmalar kaydedilmekte ve somut sonuçlarına günümüzde tanık olunmaktadır. İnsan geliştirme teknolojileri (HET, human enhancement technologies) insanın biyolojik kapasitesinin olumlu yönde değiştirilmesini, sağlıklı olmanın ötesinde bir durum elde edilmesini amaçlayan uygulamala- rın genel adıdır. 32 Örneğin CRISPR uygulaması ile üreme hücrelerindeki genetik kodların değiştirilmesi şeklinde veya cerrahi müdahale ile insan vü- Dergisi , Mayıs 2020; cilt 25, sayı 2, s. 138-151 31 Ruşen Öztürk , Ümran Sevil, “Uterus Transplantasyonu ve Etik”, Gümüşhane Üni- versitesi Sağlık Bilimleri Dergisi /Gümüşhane University Journal of Health Sciences, 2013;2(4), s. 535-546 32 Abdurrahman Ali Yıldırım, “Tıp Hukuku Bağlamında İnsanı Geliştiren Biyotek- noloji Uygulamaları”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tıp Hukuku Anabilim Dalı, Mart 2019, s. 17