Türkiye Barolar Birliği Dergisi 151.Sayı

352 Sözleşme İlişkilerinin Kurulmasında ve Borç İlişkilerinde Üçüncü Kişi E) Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme Türk Borçlar Kanunu’nun 129. maddesinde düzenlenen ve ifanın taraflarca üçüncü bir kişiye yapılmasının kararlaştırıldığı sözleşmelere üçüncü kişi yararına sözleşme denir. Vaat ettiren ile vaat eden ara- sında kurulan bu sözleşmede üçüncü kişi sözleşmeden doğan alacak hakkından yararlanan kişi olmakla birlikte sözleşmenin yapılmasına taraf olarak katılmaz. 86 Üçlü ilişki içinde vaat edenin vaat ettirene üçüncü kişi yararına ta- ahhütte bulunmasını sağlayan ilişkiye “karşılık ilişkisi” veya “teminat ilişkisi”; vaat ettirenin üçüncü kişi yararına bir taahhüt elde ettiği iliş- kiye “kazandırma ilişkisi” veya “değer ilişkisi” vaat ettiren ile üçüncü kişi arasındaki ilişkiye ise “edim ilişkisi” denir. Üçüncü kişi yararına sözleşmenin, üçüncü kişinin vaat edenden ifayı talep hakkı bulunup bulunmamasına göre tam veya eksik üçüncü kişi yararına sözleşme şeklinde düzenlenmesi mümkündür. 87 Bu ba- kımdan tam üçüncü kişi yararına sözleşmenin borç ilişkilerinin nis- piliği ilkesine istisna olma özelliği de bulunur. 88 Zira üçüncü kişi ken- disinin tarafı olmadığı bir sözleşme uyarınca bazı haklar kazanmakta ve bunları ileri sürebilmektedir. 89 Buna karşılık üçüncü kişinin tarafı olmadığı sözleşmeden dolayı borç altına sokulması ise mümkün de- ğildir. 90 86 Engel, s. 418 vd.; Du Pasquier, s. 675 vd.; Bucher s. 476, 479; Von Tuhr, s. 246; Şener Akyol, Tam Üçüncü Şahıs Yararına Sözleşme, İstanbul, 1976, s. 10; Eren, s. 1280; Oğuzman/Öz, C.II, s. 441. 87 Ayırım ve ifadeler için bkz. Bucher, s. 479; Engel, 425, Du Pasquier, s. 678-679; Rouiller, s. 5. Ayrıca bkz. ATF 46 II 131; ATF 83 II 277. Von Tuhr, s. 236; Akyol, s. 11 vd; Tekinay/Akman/Burcuoğul/Altop, s. 219 vd.; Tunçomağ, s. 964; Kocayu- sufpaşaoğlu, s. 29; Oğuzman/Öz, C.II, s. 444; Eren, s. 1283 vd.; Kılıçoğlu, s. 737 vd. 88 Bu konuda özel olarak bkz. Looschelders/Makowsky, “Relativität des Schuldverhältnisses und Rechtsstellung Dritter”, JA 10/2012, s. 721-728; Türkçeye çeviren Kerem Öz, Borç ilişkisinin Nispiliği ve Üçüncü Kişinin Hukuki Durumu, Rechtsbrücke/Hukuk Köprüsü, N.4; S. 4 (2013), s. 225-242. 89 Diğer yandan üçüncü kişi lehine sözleşmelerden farklı olarak, bilhassa Alman Hukukunda gerçek olmayan veya yetkilendirici üçüncü kişi lehine sözleşmeler- den de bahsedilmektedir. (AMK §362/II ve bununla bağlantılı olarak AMK §185) ancak bu tür sözleşmeler nisbilik ilkesini ihlal etmez. Yani alacaklı tarafından ve- rilen yetkiden, borçluya karşı ifa hakkının üçüncü kişiye ait olması anlaşılmadan, borç ilişkisi yalnızca alacaklı ve borçlu arasında hüküm ve sonuç doğuracak şe- kilde düzenleme içerir. Bu tür üçüncü kişiye ifa durumları sadece ifa yolunun kısıtlanmasına hizmet eder. Bu konuda bkz. Looschelders/Makowsky, s. 227 90 Üçüncü kişi zararına bir sözleşme, üçüncü kişinin serbestçe karar verme özgürlü-