Türkiye Barolar Birliği Dergisi 151.Sayı

372 Kırılganlık Kavramı ve Özerklik Değeri Işığında Devletin Sorumluluğu ilk bakışta özerklik değeriyle çelişmekte ve hatta kimi yazarlara göre bu iki kavram birbirinin karşıtı olarak görülmektedir. Örneğin Fine- man, liberal anlayışındaki özerk ve bağımsız birey anlayışına bir alter- natif olarak “kırılgan özne” yaklaşımını savunur. 57 Ona göre bireylerin özerk ve bağımsız olduğu bir mitten ibarettir ve bu mit hukuka ilişkin pek çok kurumu da hatalı olarak şekillendirmiştir. Söz gelimi özerklik değeriyle parlatılan, her daim işlevsel olan ve özgür seçimler yapan bu yetişkin hukuki özne varsayımı aynı zamanda hukuktaki “makul in- san” tanımının temellerini de oluşturur. 58 Makul insanın bu şekilde ele alınması ise hatalı bir çıkarsamadır, zira bireyler varsayıldığı şekilde özgür ve bağımsız değillerdir. Öte yandan Mackenzie, Fineman’ın kırılganlığı özerklik karşıtı olarak konumlandırmasına karşı çıkar. Ona göre Fineman, liberal anlamda özerkliği esas aldığı için bu karşıtlığı oluşturmaktadır. Hal- buki ilişkisel özerklik yaklaşımları esas alındığı takdirde özerklik ve kırılganlık birbirine karşıt olarak konumlanmaz, aksine kırılganlığı azaltmak için çabalar özerkliğin desteklenmesi için çabalarla örtü- şür. 59 Geleneksel anlamda veya liberal anlayışa uygun olarak özerk- lik, kendi kendine yetebilen, diğer insanlardan bağımsız ve her daim rasyonel şekilde hareket eden birey anlayışı üzerinden yükselmek- tedir. Oysaki bu anlayışın bir mitten ibaret olduğu eleştirilmiş ve al- ternatif olarak geliştirilen ilişkisel özerklikteki birey, kimliği içinde bulunduğu ilişkiler ve koşullar bağlamında şekillenen bir anlayışa dayandırılmıştır. 60 Kırılganlık paradigması da ilişkilere ve bağlama yoğunlaşmayı gerektirdiğinden bu anlamda ilişkisel özerkliğin te- melleriyle bağdaşmaktadır. İlişkisel özerklik esas alındığı takdirde özellikle evrensel yaklaşım- daki kırılgan insan anlayışının etik bir temel oluşturduğunu da belir- tebiliriz. Öncelikle, hassasiyete veya zarara açık olan bireylerin karşı- laştıkları etik sorunları fark etmek ve bunları derinlemesine ele almak law”, Vulnerabilities, Care and Family Law içinde, (Ed.) J. Wallbank/J. Herring, 12-53, Oxon: Routledge, 2014, s. 12. 57 Fineman, 2008, s. 2. 58 Fineman, 2019, ss. 355-356. 59 Mackenzie, s. 35, 37, 41. 60 Konuya ilişkin daha detaylı bir açıklama için bakınız: Nadire Özdemir, İlişkisel Özerklik Bağlamında Evli Birey, Ankara: Turhan Kitabevi, 2016, ss. 132-147.