Türkiye Barolar Birliği Dergisi 151.Sayı

63 TBB Dergisi 2020 (151) Sertaç IŞIKA çocuklar hakkında yürütülen ceza soruşturma ve kovuşturmalarına ilişkin düzenlemelerin yer aldığı ÇKK’da, yetişkin bireylere nazaran çocuklar lehine birtakım düzenlemeler bulunmaktadır. Çocukların yargılanmasına ilişkin süreçte uyulacak kuralların kaynakları elbette sadece iç hukukta mevcut değildir. Bu konuda ulus- lararası alanda en üst düzeyde yer alan kaynak, 1989 tarihli Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (BMÇHDS)’ dir. Türkiye bu sözleşmeyi 1990 tarihinde imzalamıştır 3 ve BMÇHDS, Ay. m.90/5 ge- reği iç hukukumuzun parçası haline gelmiştir. Bu sözleşme ile para- lellik arz eden ve Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda 1985 yılında kabul edilen Birleşmiş Milletler Çocuk Adalet Sisteminin Uygulanma- sı Hakkında Asgari Standart Kuralları (Pekin Kuralları) da sözleşme hükümlerinin yorumlanmasında ve çocuklara ilişkin düzenlemelerin devletlerce uygulanmasında rehber olarak uyulması gereken kuralları içermektedir. BMÇHDS’nin 40/3. maddesi 4 ile taraf devletlere, yalnızca çocuk- lara uygulanabilecek kanunlar ve usullerle özel kuruluşların oluştu- rulması konusunda düzenlemeler yapma tavsiyesinde bulunulmakta- dır. Pekin Kuralları 5 da çocukların genel mahkemelerdeki yargılama 3 BMÇHDS, 09.12.1994 tarih ve 4058 sayılı Onay Kanunu ile Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde onaylanmış ve 27.01.1995 tarihli Resmî Gazetede yayınlanarak yürür- lüğe girmiştir. Türkiye, BMÇHDS’nin 17., 29. ve 30. Maddelerini, Lozan Anlaşma- sı hükümleri çerçevesinde yorumlama hakkını saklı tutmuştur. 4 BMÇHDS m.40/3: “Taraf Devletler, hakkında ceza yasasını ihlal ettiği iddiası ileri sürülen, bununla itham edilen ya da ihlal ettiği kabul olunan çocuk bakımından, yalnızca ona uygulanabilir yasaların, usullerin, onunla ilgili makam ve kuruluşla- rın oluşturulmasını teşvik edecek ve özellikle şu konularda çaba göstereceklerdir: a) Ceza Yasasını ihlal konusunda asgari bir yaş sınırı belirleyerek, bu yaş sınırının altındaki çocuğun ceza ehliyetinin olmadığının kabulü; b) Uygun bulunduğu ve istenilir olduğu takdirde, insan hakları ve yasal güvence- lere tam saygı gösterilmesi koşulu ile bu tür çocuklar için adli kovuşturma olmak- sızın önlemlerin alınması”. 5 Pekin Kuralları m.11 Yargı Dışı Yollara Başvurma: “11.1 Çocuk suçlularla ilgili olarak kural 14.1’de sözü edilen yetkili makamlarca genel mahkemede yargılamadan başka çarelerin olup olmadığı hususu göz önüne alınmalıdır. 11.2 Çocukların davalarıyla ilgili polis, savcılık veya öteki yetkili makamlar, resmi ceza usulüne başvurmaksızın, her hukuk sisteminde ve işbu Asgari Kurallar çer- çevesinde olayı halletmeye yetkili olmalıdır. 11.3 Çocuklara özgü bu yargı dışı yollara başvurma halinde, yetkili topluluk ya da kuruluşa yapılacak başvurunun çocuğun veya kanuni veli veya vasisinin rızasını içeren yargılama sonunda verilecek kararın başvuru halinde temyiz edilebilir ol-