Türkiye Barolar Birliği Dergisi 152.Sayı

377 TBB Dergisi 2021 (152) Şeyma AKKAŞOĞLU Kamunun erişimi (public access) ve şeffaflık, karar alma süreç- lerinin incelenmesini ve değerlendirilmesini sağlayarak onların meş- ruiyetini teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Esas olarak karar vericilerin davranışlarını kontrol etmenin bir yoludur. Buna karşın kamunun bilgilendirilmesi kavramı (disclosure), sağlıklı sermaye piyasalarının sürdürülmesi, işgücü piyasalarının değişmesinde zorlukların azaltıl- ması, halkın sağlık ve güvenlik tehditlerine karşı korunması, tüketi- cilerin satın aldıkları ürünler hakkında bilgilendirilmeleri gibi önemli temel konulara yönlenir. Başka bir deyişle, kamunun bilgilendirilmesi yükümlülüğü temel bilgilere odaklanırken; kamunun bilgilendirilme- si kapsamındaki şeffaflık kuralları bu bilgilerin belirli bir kurum tara- fından nasıl ele alındığına odaklanır. 40 Zorunlu bilgilendirme yüküm- lülüğü, belirli bilgi kategorilerinin karar sürecinin izlenmesine izin verdiği ölçüde şeffaflığı teşvik edebilir. Örneğin, halka açık şirketlerin önemli finansal bilgileri ifşa etmeleri gerekliliği, en temel düzeyde, ya- tırımcıların şirketlerin karlı olup olmadıklarını anlamalarına izin verir. Bu bilgi, kurumun kendi içinde karar vermesini de daha şeffaf hale getirerek yatırımcıların şirketin sağlıklı bir şekilde yönetilip yönetil- mediğini ve dolayısıyla kar elde etmenin muhtemel olup olmadığını değerlendirmelerini sağlar. 41 İnsan hakları hukuku ve iyi yönetişim ilkelerine göre, devlet fa- aliyetleri, şeffaflık ve halkın katılımı temel şartlarına tabi olmalıdır. 42 Örneğin, hakemler tarafsızlıklarını etkileyebilecek herhangi bir çıkar çatışmasını ifşa etmek ve bu konuda bilgilendirme yapmak zorunda- dır; çünkü bu açıklama hakemlerin şeffaf bir şekilde atanmasını sağ- lar. Yatırımcı-devlet tahkiminin şeffaflığı, bireylerin, yerel yasaların ve hükümetlerinin yatırım anlaşmaları kapsamındaki taahhütlerinin gerçek maliyeti hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlar. 43 Genel olarak kamuya açıklama yapmanın baskın amacı, kamu yararını korumaktır. bilgiye erişimin bir insan hakkı olduğunu, bunun demokrasi için zorunlu olduğu- nu ilan etmiştir (Article 13), Magraw and Amerasinghe, s. 348. 40 Rogers, s. 1310; Poorooye and Feehily, s. 284. 41 Örnek için bkz. Rogers, s. 1310. 42 Center For International Environmental Law and International Institute for Susta- inable Development, The UNCITRAL Arbitration Rules to Address Investor-State Arbitrations, (December 2007) http://www.ciel.org/Publications/CIEL_IISD_ RevisingUNCITRAL_Dec07.pdf , ET. 13.11.2019, s. 4. 43 Ribeiro and Douglas, s. 56.