Türkiye Barolar Birliği Dergisi 152.Sayı

418 Uluslararası Adalet Divanı’nın Chagos Takımadaları’nın 1965’te Morityus’tan Ayrılmasının ... istemeye iten ve meselenin uluslararasılaşmasını sağlayan gelişmeler irdelenecektir. Böylelikle Divan’ın danışma görüşünü oluşturduğu ta- rihsel bağlam ortaya konduktan sonra Chagos Takımadaları hakkın- daki danışma görüşü, Genel Kurul kararlarının normatif niteliği ve danışma görüşlerinin hukuki mahiyeti bakımından incelenecektir. I. Tarihsel Arka Plan: Morityus’ta Birleşik Krallık Sömürge Yönetimi ve Chagos Takımadaları’nın Ayrılması Afrika’nın güney doğu kıyılarında Hint Okyanusu’nda bir ada olan Morityus, ilk kez 10. yüzyılda Araplar tarafından keşfedilmiş ve “Dina Mozare” adıyla haritalardaki yerini almıştır. Ada’ya “Morityus (Mauritius) ” adını ise, 1598’de Ada kıyılarına ulaşan Orange Prensi Maurice van Nassau şerefine Hollandalılar vermişlerdir. Ancak Hol- landalılar uzun yıllar adaya yerleşmemiştir. 1638 yılında Hollanda Doğu Hindistan Şirketi, adanın tamamını işgal ederek Endonezya ve Madagaskar’dan getirdiği köleleri Ada’ya yerleştirmeye başlamıştır. Ancak sorunlarla baş etmekte zorlandığı için sömürgeciliğe ilgisini kaybeden Hollanda, yerini Fransa’ya bırakmıştır. 1715 yılında Ada, “Isle de France” (Fransa Adası) adıyla bir Fransız kolonisi haline gelmiş, Chagos Takımadaları ise Morityus’un bağlı bölgesi olarak 18. yüzyılın ilk yarısında Fransız sömürge topraklarına dâhil edilmiştir. Chagos Takımadaları üzerinde hindistan cevizi plantasyonlarının kurulması ve Takımadalar’a daimî yerleşimcilerin getirilmesi ise 1778 yılını bul- muştur. Özellikle 1803-1815 yılları arasında yaşanan Napolyon Savaş- ları esnasında Morityus ve bağlı adalar kolonisi, Hindistan’dan hare- ket eden İngiliz ticari gemilerini yağmalayan Fransız korsanların üssü olmuştur. Hindistan ticareti tekelinin tehlikeye girdiğini gören Birleşik Krallık, “Grand Port Savaşı” adı verilen savaşta Fransız donanmasını alt ederek hem saldırılara son vermiş hem de stratejik önemini fark ettiği adanın kontrolünü ele geçirmiştir. 30.05.1814’te imzalanan Paris Antlaşması ile Fransa, Morityus ve bağlı adalar üzerindeki haklarını Birleşik Krallık’a devretmiştir. Böylece tekrar Morityus adını alan Ada üzerinde 1968 yılına dek süren Birleşik Krallık sömürgeciliği dönemi başlamıştır. BirleşikKrallık, Fransa ilebenzer şekilde, ChagosTakımadaları’nı Morityus’un bağlı adaları olarak yönetmiştir. Takımadalar’a, çoğun- lukla Mozambik ve Madagaskar’dan hindistan cevizi plantasyon-