Türkiye Barolar Birliği Dergisi 152.Sayı

422 Uluslararası Adalet Divanı’nın Chagos Takımadaları’nın 1965’te Morityus’tan Ayrılmasının ... B. Morityus’un Çatışmayı Uluslararasılaştırma Çabaları 1980 yılından itibaren Morityus, Chagos Takımadaları meselesini hem BM, Afrika Birliği Örgütü/Afrika Birliği, Bağlantısızlar Hareketi, Afrika-Güney Amerika Zirvesi gibi uluslararası örgütlerin gündemine taşıma hem de Birleşik Krallık ile ikili temaslarında ön plana çıkar- ma gayreti içine girmiştir. Morityus’un iddialarında iki temel unsur ön plana çıkmaktadır. Bunlardan ilki, bağımsızlığını kazanmadan önce Morityus ülkesinin bölünmesi nedeniyle Morityus’un olduğu kadar tüm Afrika’nın sömürgelikten kurtulma sürecinin tamamlan- mamış olduğu vurgusudur. Bu bağlamda Morityus, Genel Kurul’un öngördüğü toprak bütünlüğü ve ulusal birliğin bozulmasını yasak- layıcı 1514 ve 2066 sayılı kararlarını gündeme getirmiştir. Lancaster House Taahhütleri’nde vaadedilen Chagos’un savunma ihtiyaçları ortadan kalktığında Morityus’a intikalinin gerçekleşmesi yoluyla bu aykırılığın ortadan kalkacağı ve ikili temaslarda çatışmanın çözüme ulaştırılamadığı iddiasını ön plana çıkarmıştır. Bu nedenle Morityus, ihtilafın bağlayıcı karar alacak bir uluslararası yargı organınca çözüme kavuşturulması yönünde mücadele etmiştir. Ancak Morityus ihtilafı bağlayıcı karar alınabilmesi için Divan önüne taşıyamamıştır. Zira Bir- leşik Krallık, İngiliz Milletler Topluluğu (Commonwealth) üyesi devlet- lerle olan uyuşmazlıklarını, Divan’ın yargı yetkisi dışında bırakmıştı. Morityus’un İngilizMilletlerTopluluğu’ndanayrılarak ihtilafıDivan’ın önüne getirmesini engellemek amacıyla da Birleşik Krallık, Uluslara- rası Adalet Divanı Statüsü’nün (UAD Statüsü) 36/2. maddesi uyarınca Divan’ın yargı yetkisine karşı yaptığı bildirimi “01.01.1987’den sonra ortaya çıkan tüm uyuşmazlıklarda geçerli olmak üzere… İngiliz Ulus- lar Topluluğu üyesi olan ve olmuş olan tüm devlet ve hükümetlerle olan herhangi bir ihtilaf…” şeklinde tadil etmiştir. 12 Chagos Takımadaları’nın hukuki statüsü, Morityus’un 20 Ara- lık 2010’da Birleşik Krallık’ın Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nin (BMDHS) ihlal ettiği gerekçesiyle başlattığı tahkim sü- recinde de gündeme gelmiştir. Birleşik Krallık, 1 Nisan 2010’da Chagos çevresinde 200 deniz mili deniz koruma alanı (marine protected area) ilan 12 Birleşik Krallık’ın Uluslararası Adalet Divanı Statüsü’ne koyduğu çekince için bkz. <https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_ no=I-4&chapter=1&clang=_en>, (Erişim tarihi 16.01.2020).