Türkiye Barolar Birliği Dergisi 152.Sayı

429 TBB Dergisi 2021 (152) Müge DALAR ruflardan kaçınma görevlerine vurgu yapılmıştı. 30 Esasında burada amaçlanan, self-determinasyon hakkının toprak bütünlüğünü boza- cak, ayrılıkçı hareketlere imkân verecek şekilde kullanılmasına engel olmaktır. Ancak Divan, bildiriyi daha genel olarak toprak bütünlüğü ve self-determinasyon ilkesi arasındaki ilişkinin ispatı olarak değer- lendirmiştir. Diğer yandan self-determinasyon ilkesini uluslararası hukukun temel ilkelerinden birisi kabul eden bu bildiri, Divan için söz konusu hakkın uluslararası örf-adet hukuku uyarınca sahip olduğu normatif niteliğini de ortaya koymaktadır (para. 155). Divan’ın atıf yaptığı bir diğer uluslararası hukuk aracı ise “İkiz Sözleşmeler” olarak adlandırılan ve 1976 yılında yürürlüğe giren “Me- deni ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi” ile “Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi”nin özdeş birinci madde- sidir (para. 154). Söz konusu madde, kendini yönetemeyen ve vesayet altındaki ülkelerden sorumlu devletler de dâhil olmak üzere tüm taraf devletlerin self-determinasyon hakkının gerçekleşmesi için çaba göste- receğini kayıt altına almaktaydı. 31 Genel Kurul’un 1541 sayılı kararı, özerk olmayan ülke halkları- nın hangi yollarla self-determinasyon haklarını kullanabileceklerini kayıt altına almaktadır. Karara göre, bağımsız bir devletle birleşmek, bağımsız bir devlete katılmak ve kendi bağımsızlığını ilan etmek self- determinasyon hakkının kullanılabileceği üç meşru yoldur. 32 Divan’ın değerlendirmesine göre, self-determinasyon hakkı 1541 sayılı Genel Kurul kararında belirtilen bu üç seçenekten birisi ile gerçekleştirilebi- lirken burada önemli olan husus, ilgili halkın gerçek ve özgür iradesi olmasıdır (para. 157). Ancak Genel Kurul belli istisnai durumlarda ilgi- li halkın iradesine başvurulması zorunluluğundan vazgeçebilir (para. 158). Bu istisnai durumlar Divan’ın 1975 yılında verdiği “Batı Sahra Da- 30 Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, A/RES/2625(XXV), 24.10.1970, <https://www. undocs.org/A/RES /2625(XXV)>, (Erişim tarihi 17.01.2020). 31 Medeni ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi, 19.12.1966, <https://treaties. un.org/doc /Publication /UNTS/Volume%20999/volume-999-I-14668-English. pdf>, madde 1, (Erişim tarihi 22.01.2020); Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi, 03.01.1976, madde 1, <https://treaties.un.org/doc/ Treaties/1976/01/19760103%2009-57%20PM/Ch_IV_03.pdf>, (Erişim tarihi 22.01.2020). 32 Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, A/RES/1514(XV), 14.12.1960, para. 5, <https:// www.un docs .org /A /res/1514(XV)>, (Erişim tarihi 16.01.2020).