Türkiye Barolar Birliği Dergisi 152.Sayı

434 Uluslararası Adalet Divanı’nın Chagos Takımadaları’nın 1965’te Morityus’tan Ayrılmasının ... bir haktır. Bu dönem, pek çok büyük devletin parçalandığı, sömürge- lik altındaki devletlerin bağımsız birer devlet olarak ortaya çıktığı bir dönem olmuştur. Self-determinasyon ilkesi ilk kez BM Antlaşması’nın 1(2). ve 55. maddelerinde yer almıştır. Antlaşma’nın 1(2). maddesinde BM’nin amaçlarından birisinin uluslar arasında, halkların hak eşitliği ve kendi geleceklerini belirlemesi ilkesine saygı üzerine kurulu ilişki- ler geliştirmek olarak ifade edilmiştir. Bu ifadeler, Ekonomik ve Sosyal Konsey’in yetkilerinin açıklandığı 55. maddede de aynısı biçiminde tekrar edilmiştir. Ancak BM Antlaşması, self-determinasyon hakkının niteliği, süjeleri, kapsamı gibi konularda sessiz kalmıştır. Bu bağlamda başta 1514 sayılı karar olmak üzere Genel Kurul’un çeşitli tarihlerde aldığı kararlar, hakkın kapsamının ve uluslararası örf-adet hukukun- daki yerinin belirlenmesinde normatif değer taşımaktadır. Divan’ın değerlendirmesine göre esasen tavsiye niteliğinde olan ve bağlayıcılığı bulunmayan Genel Kurul kararları, bir uluslararası hukuk normunun uluslararası örf-adet kuralı olarak gelişimini doğrudan yansıtan karar- lardır. UAD Statüsü’nün 38. maddesi, Divan’ın bağlı olacağı uluslara- rası hukuk kaynaklarını sayarak tüketmektedir. Bu danışma görüşün- de ise esasen bağlayıcı olmayan ancak pratikte hukuki etki doğuran yumuşak hukuk 35 (soft law) araçlarının uygulanacak hukukun belirlen- mesinde ele alınması söz konusudur. Divan, Morityus’un sömürgelikten kurtulduğu 1965-1968 yılla- rı arasında self-determinasyon hakkının bir uluslararası örf-adet ku- ralı olarak kristalize olduğu sonucuna ulaşırken büyük ölçüde Genel Kurul’un 1514 sayılı kararına dayanmıştır. UAD Statüsü, hukuk olarak kabul edilmiş genel bir uygulamanın kanıtı olarak uluslararası örf-adet kurallarının Divan tarafından uygulanmasına imkân vermektedir. 36 Burada sözü edilen genel uygulama, yıllar içinde ortaya çıkmaktadır. “KuzeyDenizi Kıta Sahanlığı” davasında Divan, bir kuralın örf-adet ku- ralı kabul edilebilmesi için, çıkarları etkilenen devletler de dâhil olmak üzere, devletleri temsil edebilen bir çoğunluk tarafından ve hukuki bir yükümlülük duygusu ile kuralın yerleşmesine imkân verecek süre için- 35 Süleyman Dost, “Uluslararası Hukukta Bağlayıcı Olmayan Hukuk”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 14, S. 173-174(2019), s. 36-37. 36 Birleşmiş Milletler, “Statue of the International Court of Justice,” madde 38(1)b, <https://www.icj-cij.org/en/statute>, (Erişim tarihi 20.01.2020).