Türkiye Barolar Birliği Dergisi 153.Sayı

11 TBB Dergisi 2021 (153) Fahri Gökçen TANER anlam nedeniyle mağdur gibi, suç ortakları ve bilirkişi de AİHS’nin 6/3-(d) bendinde yer alan “tanık sorgulama” hakkının kapsamına gir- mektedir. 26 AİHM’nin yaptığı şey, soru sorma ve tanık çağırma hakkı bağlamında Sözleşme’nin 6/3-(d) maddesinde yer alan tanık ifadesini; özerk kavramlar öğretisi aracılığıyla yorumlayarak, son derece yerin- de bir biçimde suç ortakları ve mağdurları da kapsayacak şekilde uy- gulamaktır. Anayasa Mahkemesi de tanık kavramını aynı kapsamda yorumlamaktadır. 27 Tanık sorgulama hakkı, tarihsel olarak Anglo-Amerikan hukuk sisteminde, yüzleşme hakkı 28 şeklinde ortaya çıkmıştır. Elbette geç- mişte Kıta Avrupası ülkelerinin ceza muhakemesi kanunlarında bu hakkın yansıması niteliğinde düzenlemeler vardı. Ancak söz konusu hakkın tüm Kıta Avrupası bakımından açık bir dayanağa kavuşma- sı, AİHS’nin 6/3-(d) maddesinde yer alan “tanık sorgulama hakkı” yla olmuştur. 29 Sonuç olarak burada koruma altına alınan esas menfaat; savunmanın, delil kaynağı olan tanık, mağdur suç ortağı gibi süjelere veya delil değerlendirme görevi yapan bilirkişi ve uzmana soru sorma ve bu kişileri iddia makamıyla aynı şartlar altında davet etme ve din- letebilme hakkıdır. Bu noktada Kıta Avrupası hukuk sistemleri ile Ortak Hukuk siste- mi arasında, mağdur ve tanık bakımından doğan bir farka da dikkat çekmek gerekir. Kıta Avrupası ülkelerinde, ülkeden ülkeye değişmekle birlikte mağdurların muhakeme hukukundaki hakları, Ortak Hukuk ülkelerine kıyasla çok daha güçlüdür. Ortak hukuk ülkelerinde ise ço- ğunlukla mağdur tanık statüsündedir. Buna karşın Kıta Avrupası’nda çoğunlukla, mağdura, katılma hakkı tanınmaktadır. 30 26 Barkhuysen-Van Emmerik-Jansen-Fedorova, s. 639. 27 “Anayasa Mahkemesi birçok kararında tanık kavramını özerk olarak yorumlamış ve tanığın sanığa isnat edilen fiil hakkında bilgi veren herhangi bir kişi olabilece- ğini ifade etmiştir. Bu bağlamda suçun iştirak edeni, olayın mağduru, şikâyetçi (müşteki), devletin görevlendirdiği gizli/gizli olmayan soruşturmacı da tanık ola- bilir (Selçuk Demir, B. No: 2014/9783, 22/1/2015, §35)”. Gülcan Kılıçoğlu Yüzbaşı başvurusu, 14.11.2018, §38. 28 Right to confrontation (İng.) 29 Maffei, s. 17. 30 Hildur Fjóla Antonsdóttir, A Witness in My Own Case’: Victim–Survivors’ Views on the Criminal Justice Process in Iceland, Feminist Legal Studies, S. 26, Y. 2018, 308 ve 309.