Türkiye Barolar Birliği Dergisi 153.Sayı

390 Gemi Adamlarının Gemi Alacaklısı Hakkı TTK’nın 1320. maddesinde düzenlenen ve deniz ticaretine has bir kavram ve kurum olan gemi alacaklısı hakkını şu şekilde tanımlamak mümkündür; “ Gemi alacaklısı hakkı, gemi alacaklarından birinin doğması halinde, herhangi bir tescile ihtiyaç duymaksızın, kendiliğinden ve kanun ge- reği doğan bir rehin hakkı bahşeden, geminin üçüncü kişi zilyedine karşı ileri sürülebilen ve bu hakkın sahibine alacağını diğer bütün adi ve rehinli alacak- lardan öncelikli olarak isteyebilme imkânını sağlayan imtiyazlı bir haktır”. 10 B. İhdas Sebepleri Eski Ticaret Kanunu (ETK) 11 döneminde 948 ve 1234/1 maddele- ri ile donatanın mesuliyeti, deniz serveti 12 ile sınırlanmış ve donatanı alacaklısına karşı tek taraflı olarak korumuştur. 13 Gemi alacaklısı hak- kı tek taraflı bu korumaya denge getirmek amacıyla ihdas edilmiştir. Buna göre donatanın sınırlı ayni sorumluluğu nedeniyle, geminin işle- tilmesi ile ilgili borçlarının alacaklıları, alacaklarını yalnız deniz serve- tinden alabiliyorken, kara servetine başvuramaması sonucuna karşılık olarak; 14 menfaatler dengesinin korunması düşüncesi ile alacaklarını deniz serveti üzerinden tahsil etme konusunda bu kişilere bir öncelik ve ayni güvence sağlanmıştır. 15 Bu sayede donatanın kara servetine Süzel, Gemi Alacaklısı Hakkı ve Gemi İpoteği Hakkında 1993 Cenevre Sözleşmesi ve Yeni Türk Ticaret Kanunu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2012, s. 153 – 174; Bülent Sözer, Deniz Ticareti Hukuku, C. 2, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2016, s. 609 – 614. 10 Aynen alıntı için bkz. Begüm Can, Deniz İcra Hukukunda Gemi Alacaklısı Hak- kı, Yüksek Lisans Yeterlik Tezi, Ankara 2010, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 10. Benzer şekildeki diğer tanımlar için bkz. Tahir Çağa/Rayegan Kender, Deniz Ticareti Hukuku III, Arıkan Yayıncılık, Ankara 2005, s. 7; İnci De- niz Kaner, Deniz Ticareti Hukuku, Gözden Geçirilmiş 3. Baskı, Filiz Kitabevi, İs- tanbul 2019, s. 67; Turgut Kalpsüz, Gemi Rehni, Turhan Kitabevi, Ankara 2004, s. 9. 11 RG 09.07.1956, S. 9353. 12 Deniz serveti, gemi, navlun ve surrogatlardan oluşmaktadır. Deniz-kara serveti ayrımı günümüzde kullanılmamaktadır. Ayrıntılı bilgi için bkz. Rayegan Ken- der/Ergon Çetingil, Deniz Ticareti Hukuku Temel Bilgiler (Takip Hukuku ve Deniz Sigortaları ile Birlikte), Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 8. Bası, Arıkan Yayıncılık, İstanbul 2007, s. 78. 13 TTK’nin 949. maddesi hükmü uyarınca gemi adamlarının hizmet sözleşmelerin- den kaynaklanan sınırsız şahsî sorumluluk halleri gibi istisnaî haller dışında. Can, B., s. 2, dn 1. 14 Sözer, s. 604. 15 Yusuf Ulutaş, Gemi Alacaklısı Hakkı Veren Alacaklar, Yüksek Lisans Yeterlik Tezi, İstanbul 2010, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 1.