Türkiye Barolar Birliği Dergisi 153.Sayı

391 TBB Dergisi 2021 (153) Enes ALİŞ başvurma imkânından mahrum bırakılan alacaklılara, hiç değilse de- niz servetinden öncelikle haklarını alabilme imtiyazı tanınarak menfa- atler dengesi bir nebze olsun sağlanmaya çalışılmıştır. 16 Gemi alacaklısı hakkı alacaklı ile borçlu arasında menfaat dengesi sağlamanın yanı sıra, geminin yolculuk sırasında ihtiyaç duyabileceği giderleri için kredi bulabilmesini kolaylaştırmaktadır. Kılavuz, römor- kaj, kurtarma gibi yardım faaliyetlerinde bulunanlara gemi alacaklı- sı hakkı sağlandığından, bu hizmetlerin icrasına teşvik edilmektedir. Bu hem alacaklıların hem de borçlunun menfaatine bir durum yara- tacaktır. Gemi alacalısı hakkının ihdas edilmesinde ayrıca, kamu ala- caklarına getirilen imtiyaz bakımından hazinenin menfaati göz önüne alınırken, gemi adamlarının alacaklarına getirilen imtiyaz bakımından ise sosyal düşüncüler rol oynamaktadır. Tüm bu sebepler ile birlik- te, gemi alacaklısı hakkının yalnızca sınırlı ayni sorumluluk sistemine denge getirmek için getirilmediğini, deniz ticaretinin sürekliliğini sağ- lamaya yönelik bir müessese olduğunu kabul etmek gerekir. 17 Dünyada deniz hukuku alanında vuku bulan gelişmeler ile bir- likte donatanın sınırlı ayni sorumluluğu sistemi terk edilmiş ve sınırlı şahsi sorumluluk sistemi benimsenmeye başlanmıştır. 18 Bunun sonucu olarak menfaatler dengesinin tekrar bozulduğu gerekçesi ile bazı im- tiyazların uygulanmasına gerek kalmadığı görüşünden yola çıkılarak, uluslararası anlaşmalarla, 19 gemi alacaklısı hakkı tanıyan haklar liste- sinde yeniden düzenleme yapılmıştır. 1976 tarihli Deniz Alacaklarına 16 Çağa/Kender, Deniz Ticareti Hukuku III, s. 1 – 2. 17 Çağa/Kender, Deniz Ticareti Hukuku III, s. 2; Kender/Çetingil, s. 205; Muhittin Doğrucu, Deniz Taşımacılığında Kanuni Rehin Hakkı, Alfa Basım Yayım Dağı- tım, İstanbul 1997, s. 18; Doğuş Taylan Türkel, Gemi Alacaklısı Hakkının Paraya Çevrilmesi, Güncel Yayınevi, İzmir 2008, s. 3-4; Sözer, s. 604, Nuray Barlas, Gemi Alacaklısı Hakkı Veren Alacaklar ve Gemi Alacaklısı Hakkının Hukuki Niteliği, Beta Yayınları, İstanbul 2000, s. 7-8; Ulutaş, s. 4-5; Can, B., s. 9. 18 Türkel, s.5. 19 Donatanın sınırlı ayni sorumluluğu, 19.11.1976 tarihli Deniz Alacaklarına Karşı Sorumluluğun Sınırlandırılmasına İlişkin Londra Konvansiyonu ile terk edilmiş, sorumluluğun alacaklılara karşı sınırlandırılması, ancak gemi maliki ile yardım ve kurtarma faaliyetlerini gerçekleştiren kişiler bakımından ve Sözleşmenin 2. mad- desinde yer alan alacaklar ile sınırlı olmak üzere kabul edilmiştir. Ayrıntılı bilgi için bkz. Hüseyin Ataol, “Deniz Alacaklarına Karşı Sorumluluğun Sınırlandırılma- sına İlişkin 1976 Londra Konvansiyonu’nda Öngörülen Sınırlı Sorumluluğun Kap- samı”, Prof. Dr. Tahir Çağa’nın Anısına Armağan, İstanbul 2000, s. 57-85; Rayegan Kender/Ergon Çetingil/Emine Yazıcıoğlu, Deniz Ticareti Hukuku, C. 1, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 15. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 2020, s. 262 – 264.