Türkiye Barolar Birliği Dergisi 153.Sayı

392 Gemi Adamlarının Gemi Alacaklısı Hakkı Karşı Mesuliyetin Sınırlandırılması Hakkında Sözleşme’nin 01.07.1998 tarihi itibariyle Türkiye bakımından da yürürlüğe girmesiyle dona- tanın sorumluluğunu sınırlayan ETK m. 948 hükmü zımnen ilga ol- muştur. 20 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren Türk Ticaret Kanunu ile birlikte 19.11.1976 tarihli “Deniz Alacaklarına Karşı Sorumluluğun Sınır- landırılmasına İlişkin Milletlerarası Sözleşme” ye uygun olarak donatanın sınırlı ayni sorumluluğu kaldırılmış ve 06.05.1993 tarihinde kabul edil- miş olan “Gemiler Üzerindeki İmtiyazlar ve İpotekler Hakkında Milletlera- rası Sözleşme” ye paralel olarak gemi alacaklısı hakkı veren alacakların sayısı azaltılmış ve hakların kapsamında değişiklikler yapılmıştır. 21 C. Konusu ve Kapsamı Eski Ticaret Kanunu döneminde gemi alacaklısı hakkının konusu- nu, gemi ve eklentisi, navlun ve bunların surrogatları 22 oluşturmaktaydı. 23 20 Kerim Atamer, Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Deniz Hukukunda Cebri İcra (İcra), Arıkan Yayıncılık, İstanbul 2006, s.17-18 ve s.37-38; Öte yandan, 1976 tarihli Sözleşme hükümlerinin 1 Temmuz 1998 tarihinde Türkiye bakımından yürürlüğe girdiği ve ancak yabancılık unsuru taşıyan olaylar bakımından uygu- lanması gerektiği konusunda bkz. Tahir Çağa/Rayegan Kender, Deniz Ticareti Hukuku I, C. 1, On İki Levha Yayıncılık, 15. Bası, İstanbul 2009 s. 176; Usulüne uygun olarak yürürlüğe konulmuş olan uluslararası sözleşmelerin Anayasa m. 90 uyarınca “kanun” hükmünde olduğu ve 1976 tarihli Sözleşmenin TTK’daki sı- nırlı sorumluluk rejimini rafa kaldırdığının öne sürülebileceği ancak meselenin Anayasa m. 90’daki “Türk Kanunlarında değişiklik getiren her türlü sözleşmenin ancak TBMM’nin bir kanunla uygun bulması halinde onaylanmış olacağı” hu- susundaki hükmü çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiği konusunda bkz. A. Samim Ünan, “Üç Güncel Deniz Hukuku Sorunu: 1976 Sorumluluğu Sınırlama Sözleşmesinin Uygulama Alanı ve Sorumluluğu Sınırlama Fonunun Nasıl Kuru- lacağı – Tazminatın Hangi Para Üzerinden Karara Bağlanacağı – Donatanın Karar Verdiği Kurtarma Yardımın Müşterek Avarya Olup Olmayacağı”, Prof. Dr. Tahir Çağa’nın Anısına Armağan, İstanbul 2000, s. 639 vd. 21 Ulutaş, s. 2; Deniz alacaklarında sorumluluğun sınırlanması hakkında detaylı bil- gi için bkz. Kender/Çetingil/Yazıcıoğlu, s. 261 – 290; Yeni kanunla gelen değişik- liklerin milletlerarası sözleşmeye uyumu hakkında detaylı bilgi için bkz. Süzel, s. 153 – 327. 22 Geminin ortadan kalkması veya değerinin azalması hallerinde gemi alacaklıla- rının, alacaklarını alabilmesi amacıyla TTK bazı hallerde donatanın gemi ile iliş- kisi bulunan bazı hak ve alacaklarını, gemi yerine geçen değerler olarak kabul etmiştir. Bu hak ve alacaklara “surrogat” denilmektedir. Her ne kadar TTK genel olarak surrogatları gemi alacaklısı hakkının kapsamından çıkarmış olsa da TTK m. 1321/3’te sayılan iki tazminat kalemi sınırlı olarak hakkın kapsamında tutul- muştur. Kavram hakkında detaylı bilgi için bkz. Kerim Atamer, Gemi ve Uçak İpoteğinin Hukuksal Temelleri (İpotek), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2012, s. 319; Sözer, s. 640; Atamer, Deniz Ticareti Hukuku II, s. 180 – 181. 23 Türkel, s. 15 – 18; Çağa/Kender, Deniz Ticareti Hukuku III, s. 8 – 23; Doğrucu, s.