Türkiye Barolar Birliği Dergisi 153.Sayı

423 TBB Dergisi 2021 (153) Enes ALİŞ herhangi bir sebep olmaksızın işveren ya da işveren vekilinden fazla çalışma yönünde bir talimat geldiğinde yerine getirmek zorundadır. 189 4857 sayılı İş Kanunu fazla çalışma süreleri ile ilgili günde 3 saat, yılda 270 saat gibi sınırlamalar getirirken, DİŞK’da bu yönde bir sınır- lama bulunmamaktadır. Bu tarz bir sınırlamanın olmaması gemi ada- mının sınırsız şekilde çalıştırılabileceği anlamına gelmez. DİŞK m. 26/2’ye göre “İş süresi, gemi adamının işbaşında çalıştığı veya vardiya tuttuğu süredir” şeklindeki düzenlemesi ile gemi adamının gemide geçirdiği tüm süre çalışma süresi olarak değerlendirilemeye- cektir. Bir başka ifadeyle gemi adamının çalışma süresi hesaplanırken, gemi seferde olsun ya da olmasın gemide geçirdiği süreyi değil işba- şında çalıştığı ya da vardiya tuttuğu süre dikkate alınacaktır. 190 4857 sayılı İş Kanunu m. 66/1-c bendinde, “işçinin işinde ve her an iş görmeye hazır bir halde bulunmakla beraber çalıştırılmaksızın ve çıkacak işi bekleyerek boş geçirdiği süreler” işçinin günlük çalışma sürelerinden sayılacağını belirtmiştir. Gemi adamları denizde seyir halindeyken ya da gemi li- manda demirli iken karaya çıkma olanağı pek çok zaman olmayabi- lir. Bu durumda bu süreler iş süresinden sayılıp sayılmayacağı sorusu akla gelmektedir. Gemiden ayrılamama denizde çalışmanın doğal bir sonucudur. 191 Gemi adamları denizde çalışmanın bu tabii sonucunu bilerek işe girmekte ve uygulamada karada çalışan işçilerden de bu nedenlerle daha yüksek ücret almaktadırlar. 192 189 Dündar, s. 150; Kar, s. 155. 190 “… 2. Davacı günde 16 saat fazla çalışma yaptığını iddia ederek bunun karşılı- ğının tahsilini istemiştir. Davacı gemi adamıdır. 854 sayılı Deniz İş Kanunu’nun 26/2. maddesine göre iş süresi, gemi adamının iş başında çalıştığı veya vardiya tuttuğu süredir. Davalı idare, davacıya sekiz saat fazla mesai vermiştir. Bu husus- ta uyuşmazlık yoktur. Gemi adamının gerek seyir halinde gerekse limanda gemi içinde bulunması fazla mesai sayılmaz. Fazla mesai alabilmesi için iş başında ça- lışması veya vardiya tutması lazımdır. Mahkemenin, başka bir görüşle davacının günde yirmi dört saat çalıştığını kabul etmesi Yasa’ya aykırı olduğu gibi insan takati ile de kabili telif değildir. Temyiz edilen kararın 2. bentte gösterilen sebep- ten davalı yararına bozulmasına oybirliği ile karar verildi”. Yargıtay 9. HD, K.T: 09.07.1975, 1975/4223 E., 1975/37758 K.; Aynı yönde kararlar için bkz. Yargıtay 9. HD, K.T: 14.10.1985, 1985/6928 E., 1985/9281 K.; Yargıtay 9. HD, K.T: 01.06.1995, 1995/18197 E., 1995/19595 K. (www.sinerjimevzuat.com.tr , E.T: 25.04.2020). 191 “Buna karşılık gemi adamının gemide bulunması fiili bir zorunluluktan değil de liman ve tersanelere ilişkin mevzuattan ya da doğrudan işverenin ya da kaptanın buyruğundan kaynaklanıyorsa bu takdirde gemide uyku, yemek gibi zorunlu ih- tiyaçlar dışında geçen bölümünü iş süresinden saymak daha isabetli bir yorum olacaktır”. Şahlanan, s. 12; Dündar, s. 146. 192 Kar, s. 156; Dündar, s. 145 – 146.