Türkiye Barolar Birliği Dergisi 153.Sayı

ŞÜPHELİ VE SANIĞIN CEZA MUHAKEMESİ İŞLEMLERİNE KATLANMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNE GETİRİLEN SINIR-NEMO TENETUR SEIPSUM ACCUSARE İLKESİ * LIMITS OF SUFFERANCE OBLIGATION OF THE SUSPECT AND ACCUSED IN THE CRIMINAL PROCEEDINGS –THE NEMO TENETUR SEIPSUM ACCUSARE PRINCIPLE Ali Tanju SARIGÜL ** Özet: Temel amacı maddi gerçeği ortaya çıkarmak olan ceza muhakemesi hukukunda, sanık bu amaca katkıda bulunmak istiyor- sa bunu özgür iradesiyle gerçekleştirmelidir. Nemo tenetur seipsum accusare ilkesi uyarınca, hiç kimse kendisini veya yakınlarını suçlayıcı beyanda bulunmaya ve bu yolda delil göstermeye zorlanamaz. Bu evrensel ilkenin temelini kişinin kendisini suçlayıcı davranışlardan kaçınma hürriyeti oluşturmaktadır. Ceza muhakemesi işlemlerine ak- tif katılmaya zorlanma yasağının içeriğinde bir tereddüt olmamakla birlikte, pasif katlanma yükümlülüğünün kapsam ve mahiyeti bu ilke karşısında tartışmalıdır. Sanığın susma hakkı ve kendisini suçlayıcı davranışlardan kaçın- ma hürriyetinin, devletin güç kullanması yoluyla ortadan kaldırılma- sına karşı korunması gerektiği İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi içti- hatlarında vurgulanmaktadır. Ceza yargılamasında bireysel savunma makamını temsil eden süje olan şüpheli/sanığın maddi bir obje gibi değerlendirilip rızası hilafına delil aracı olarak işlemlere tabi tutulma- sı nemo tenetur seipsum accusare ilkesinin içeriğinin sadece susma hakkı kapsamına indirgenmesine neden olacaktır. İnsan Hakları Av- rupa Mahkemesi’nin “kişinin iradesine bağlı bilgi/iradesi dışında bil- gi” ayrımı da iradeden bağımsız ispat vasıtalarının (vücuttan örnek alınması gibi) adli mercilere her durumda verilmesi zorunluluğunu doğurması nedeniyle bizi nemo tenetur ilkesi ile uyumlu sonuçlara götürmemektedir. Ceza muhakemesi işlemlerine pasif katlanma yü- kümlülüğünün, ancak ölçülülük ve insan onurunun dokunulmazlığı ilkeleri çerçevesinde yorumlanması halinde modern bir ceza ve ceza muhakemesi hukuku ile bağdaşır sonuçlara ulaşılabileceği düşünce- sindeyiz. * Bu çalışma, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi tarafından 20-26 Kasım 2020’de gerçekleştirilen “Ben Masumum” konulu 10. Uluslararası Suç ve Ceza Film Festivali’nde sunulan tebliğin gözden geçirilmiş ve genişletilmiş halidir, araştır- ma ve yayın etiğine uygundur. ** Dr. Öğr. Üyesi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Mu- hakemesi Hukuku Anabilim Dalı, [email protected] , ORCID: 0000-0002- 4112-0311, Makalenin Gönderim Tarihi: 11.01.2021, Kabul Tarihi: 11.01.2021