Türkiye Barolar Birliği Dergisi 153.Sayı

41 TBB Dergisi 2021 (153) Ali Tanju SARIGÜL sine uygun şekilde bireylerin hukuki güvenliklerini sağlamak olduğu ifade edilmelidir. Uygulamada, maddi gerçeğe ulaşma amacı ile hareket eden so- ruşturma organlarının başvurdukları yöntemler ile susma hakkı ve nemo tenetur ilkesi 1 (kendini suçlamaya zorlanamama hakkı) arasında karşıtlık oluşabilmekte, şüphelinin/sanığın susma hakkı ya da aley- he delil göstermeye zorlanamama yasağının ihlal edildiği konusunda tereddütler oluşabilmektedir. Örnek vermek gerekirse, şüphelinin so- ruşturma esnasında bir kısım belgeleri getirmesi kendisinden istene- bilmekte, rızası bulunmaksızın teşhis ya da yer gösterme işlemlerine katılması sağlanabilmekte, muhakeme sürecinde alınan kararlar çerçe- vesinde vücudundan örnek alınması ya da beden muayenesi yaptırıl- ması gibi tedbirlere de başvurulabilmektedir. Bir soruşturma sürecin- de yapılan bu tür işlemlerin nemo tenetur ilkesi kapsamında ne derece hukuka uygun olduğu katlanma yükümlülüğünün sınırlarının ortaya konulması ile mümkündür. Katlanma yükümlülüğü kapsamında aslında birçok ceza muha- kemesi işleminin tartışılması gerektiği, şüpheli ve sanığın yanında üçüncü kişiler bakımından da tartışılmasında fayda olduğu konusun- da tereddüt bulunmamaktadır. Ancak konunun kapsamının genişliği dikkate alınarak yapılan çalışma şüpheli/sanık bakımından yapılan inceleme ile sınırlı tutulmuştur. Şüpheli ya da sanığın belge delille- rini ibraz etmeye zorlanması ve iradesinden bağımsız olarak kendisi üzerinden delil elde edilmesinin, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi (İHAM) tarafından “susma ve kendini suçlamaya zorlanamama” hak- kı çerçevesindeki yorumu ve sınırları ortaya konulmaya çalışılmıştır. I. Katlanma Yükümlülüğü- Aktif Katılmaya Zorlama Yasağı Ayrımı A. Genel Olarak Katlanma yükümlülüğünün sınırlarının belirlenirken hangi öl- çütlerin dikkate alınması gerektiği konusunun öğretide tartışmalı olduğunu görmekteyiz. Katlanma yükümlülüğünün sınırlarına dair 1 “Nemo tenetur seipsum accusare” ilkesi tebliğde kısaca “nemo tenetur” olarak belirtilecektir.